Wierbka

Nazwa topograficzna od wierzbka, czyli mała wierzba

1388

W dokumentach występuje Virbcza

1391

W zapisce sądowej wymieniani są: Marcin Nicz sołtys „de Virzbca” i Dzierżek z Wierbki. F. Kiryk przypuszcza, że ów Dzierżek mógł być dziedzicem tej wsi.

1394

Według zapiski sądowej sołtysem jest Marcin Nicz. Sołtys de Virzbca oraz Dzierżko z Wierbki

1401;1403

Według dokumentów wieś wchodzi w skład parafii pilickiej

1410

Przedbor z Żytna poręczył przed radą miasta Krakowa za Paszka z Kazimierza, sołtysa Wierzbki. Chodziło o zwrot jakiegoś kamienia szlachetnego. Wcześniej, 26 maja, spór rozpatrywał sąd ziemski. Wtedy to Paszek zeznał, że jeśli ktoś będzie zgłaszał roszczenia do Przedbora o kamień szlachetny, który on przed sądem uzyskał od Elżbiety żony księcia ziębickiego Jana, wówczas będzie on zachodźcą Przedbora. 11 czerwca przed sądem radzieckim Przedbor zwolnił Jana Warsza, rycerza herbu Nałęcz,który brał udział w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego do Bośni w 1408 r. z danej mu poręki.

1432

według dekretu bp Oleśnickiego wchodziła w skład parafii pilickiej

1433

Spór między Janem Straszem z Kościelnik a Przedborem z Siadczy o Wierbkę Sąd uznał prawa Przedbora na zasadzie bliższosci.

1436

Wieś należała do braci Dzierżka i Zbigniewa z Janowiczek,którzy za 70 grzywien sprzedali ją Hankowi z Chełmu.

1450

W roku tym ks.opolski Wacław,syn siostry Jana, Elżbiety i Bolka V,zrzekł się swoich uprawnień do dóbr łańcuckich,wsi w okolicy Kańczugi oraz innych posiadłości w ziemi ruskiej na rzecz swego wuja w zamian za dobra Pilcza i Mrzygłód oraz 2 tysiące grzywien.W wyniku działów, zamian i wykupów Jan stał się wkrótce po r. 1450 z powrotem wyłącznym właścicielem klucza pileckiego.

1453

Wieś była w składzie dóbr pilickich kasztelana krakowskiego Jana Pileckiego. Dokument wystawiony przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, wymienia tutejszy folwark

1478

Po śmierci Jana z Pilicy jego synowi Janowi (II) Pileckiemu przypadło miasto Pilica z zamkiem i z wsiami,

1490

Poradlne z Wyrzbki przeznaczone jest dla zamku pilickiego.

1496

Umiera Jan Pilecki. Jego synowie, Jan [II],Stanisław i Otton dziedziczyli majątek wspólnie.

1501

Przy podziale ojcowizny Jan (II) otrzymał zamek i miasto Pilicę wraz z dominum obejmującym Wierbkę.Jan zmarł bezpotomnie pomiędzy 19 stycznia a 1 lutego 1527.

1519

Król Zygmunt Stary zezwala Stanisławowi Pileckiemu ,staroście gródeckiemu, zapisać 1000 fl. czynszu dla beneficjów kościelnych na dobrach: Przychody, Wierzbka, Kidów, Siadcza, Siedliszowice i Solcza

1521

W początkach XVI w. po podziale dóbr pilickich między trzech synów Jana Pileckiego,Wierbka trafiła w ręce Stanisława Pileckiego. Stanisław z Pilczy starosta grodecki zastawia za 1100 fl. wsie Kidów, Wierbkę, Siadczę, Kleszczową i Solczę dworzaninowi królewskiemu Florianowi Boturzyńskiemu. Tenże Stanisław Pilecki zastawia ww wsie za 2000 fl. mieszczaninowi i kupcowi krakowskiemu Karolowi Karzeł

 1531

 Anna z Jarosławia wdowa po Stanisławie Pileckim i jej syn Jan, dziedzice wsi Wierzbka, w imieniu i innych synów Anny: Krzysztofa, Piotra, Rafała, Mikołaja, zastawiają za 2000 fl. Piotrowi Opalińskiemu kasztelanowi lądzkiemu Wierzbkę , połowę, która od dawna należy do dóbr Przechody i drugą połowę, która należy do dóbr Pilcza.

1547

Wieś pojawia się w dokumentach jako Wierzbka.

1602

Wierbka należy do parafii w Kidowie.

1611

Dziesięcina folwarczna z Wierbki przeznaczona była dla pilickiego archidiakona

1739 -1743

Maria z Wesslów dzierżawi od kapituły pileckiej Wierbkę wraz z Przychodami,Dobra i częścią Kleszczowej za 2000 złotych

1790

Uruchomiono manufakturę papierniczą,która działała do czasu przejęcia jej przez C.A.Moesa.

1791

Wierbka liczy ok. 26 domów zamieszkałych przez 185 osób.

1815

1827

Wieś liczy 27 domów i 185 mieszkańców

poł XIX w.

W II połowie XIX wieku folwark Wierbka należący do dóbr Pilica miał 56,5 mórg gruntów ornych, 75 mórg łąk, 186 pastwisk, 6 nieużytków. Wieś Wierbka miała wtenczas 28 gospodarzy, 23 komorników, 70 osadników i 464 morgi gruntu.

1853

Powstała fabryka papieru, której właścicielem był Christian August Moes

1855

Christian August Moes planował przebudowę papierni w Wierbce i postawienie jej na poziomie najlepszych tego rodzaju zakładów w kraju, jakimi były fabryki w Jeziornej i Soczewce

1856

W miejscowej papierni wyrabiano papier z makulatury szmacianej, którą poddawano czyszczeniu, cięto na kosach, siekano w ręcznej maszynie, warzono w tzw. holendrach . Siłę napędową pierwotnej papierni stanowiła prymitywna turbina wodna o mocy 50 koni parowych.

1857

Papiernia w Wierbce była trzecią co do wielkości w Królestwie Polskim zatrudniając 300 pracowników i dając roczną produkcję o wartości 873 000 rs. Fabryka wyposażona była w 2 turbiny i 2 maszyny parowe. Z tego roku zachowało się pismo naczelnika powiatu olkuskiego do generała majora Leontyna hr. Oppermana, gubernatora cywilnego radomskiego, w sprawie umożliwienia Moesowi wzięcia udziału w wystawie wyrobów przemysłowych pomimo że termin nadsyłania zgłoszeń upłynął, .Fabryka papieru chciała przedstawić na wystawie

papier wyrobiony w fabryce Pilica gatunków 30 po liber 2 z każdego gatunku

Dokument podpisał dyrektor fabryki J. Boerner. Lista ta została potwierdzona przez wójta gminy Pilica Macieja Kalicińskiego oraz naczelnika powiatu olkuskiego, radcę dworu i rachmistrza skarbowego sekretarza gubernialnego Leona Mauwe.

1862

W papierni w Wierbce pracowało już 300 robotników i produkowano za sumę 873.000 rs. rocznie

[Słownik Geograficzny t. 8 s. 138.; F. Gruszczyński, Wszystko o Pilicy, s. 20.]

W tym samym roku C.A. Moes wystąpił o nadanie cechy fabrycznej.

1875

Na odległość jednej mili od osady Pilicy wznosi się wśród łąk ,pagórków i lasów a zatem w miłem położeniu,znakomita i ciesząca sie rozgłosem fabryka papieru,obok rozległej wsi Wierbka. Do fabryki prowadzi dobrze utrzymana droga bita,obsadzona drzewami,a przeżynająca rozległe nawodnione łąki. Zakład fabryczny składają liczne zabudowania tak warsztatów,jak domy murowane na pomieszczenie oficyjalistów ,dyrektora i robotników,otoczone w około starnnie oparkanionemi i utrzymanemi ogródkami. Cała tę koloniję przemysłową,dziś tak wdzięczną ,schludną, istną antytezę samej Pilicy wzniósł przed laty dwudziestu nieodżałowanej pamięci Christyjan August Moes,którego firmę utrzymują po dziś dzień jego spadkobiercy.

Papiernia mieści się w obszernym klamrowym, piętrowym murowanym budynku, z strzelającym w górę smukłym kominem, bezustannie wyrzucającym kłęby dymu.

1876

Donoszą nam z osady Pilicy: „Dnia 1 Października przybył JK.Eks.ks.biskup Kuliński , podejmowany przez miejscowego proboszcza z gościnnością. W Niedziele dawał on u siebie bardzo wystwny obiad dla swojego pasterza , na któy zaprosił znakomitsze osoby czterech tamże egzystujących wyznań. Następnie z kolei ugaszczali u siebie dostojnego Pasterza właściciel dóbr Pilica , w pałacu którego zamieszkał , naczelnik zakładów fabrycznych CA Moes a na koniec klasztor reformatów... J.Ekselencyja ks.biskup raczył także zwiedzać tamtejsze fabryk i kortów i papieru ,na przyjęcie którego zakłady te drogi i wejścia ,kwiatami,wieńcami i chojną.

1877

1877

1883

O uruchamianiu produkcji świadczy ogłoszenie w prasie:

Robotnice do sortowania szmat mogą się zaraz zgłosić do fabryki papieru w Pilicy za dobrym wynagrodzeniem

1884

Drugą pomyślna zmianę w państwie pilickim przychodzi zaznaczyć w rozwoju istniejącej oddawna w Wierbce fabryce papieru. Młodzi spadkobiercy firmy C.A.Moes wprowadzeniem nowych urządzeń i machin odrazu stawiaja fabrykę tę w rzędzie pierwszych ...Niepodobna tu wyliczyć setki gatunków rozlicznych papierów,które znaczą olbrzymi postęp w fabrykacji.Właściciele jej nie porzestając na tem urządzają druga nowa fabrykę papieru w Sławniowie ,w gmachu po spalonej w 1878 roku głośnej fabryce kortów. Szczęść im Boże w poczciwych zamiarach .

1885

1886

Wierzbka wieś i osada fabryczna, paw. olkuski, gmina i parafia Pilica.Jest tu wielka fabryka papieru, zatrudniająca do 150 łudzi, do C. A. Moes należąca, ma 11 budynków fabrycznych. Folwark Wierbka należy do dóbr Pilica, ma 56 i ½ mórg roli ornej, 75 mr. łąk, 186 mr. past., 6 mórg nieużytków; wieś ma 28 gospodarzy i 23 komorników. 70 os. 46 mr.

1890

Dnia zaś 12-go b.m. w Werbce nastapiła uroczystość poświęcenia nowego domu mieszkalnego p.Julijana Moesa. Dom poświęcił proboszcz z Pilicy ks. Brzozowski w asystencyji gwardyjana Reformatów,a następnie miał mowę pastor Zander z Kielc.

1893

Fabryka w Wierbce miała 11 budynków i zatrudniała 150 pracowników. Lata 1892-95 przynoszą kolejne epidemie cholery. W latach dziewięćdziesiątych Aleksander Moes, mimo tego,że zamieszkiwał w Wierbce sprawował urząd wójtowski w Pilicy. W tym czasie trzykrotnie wracała sprawa budowy linii kolejowej z Tarnowskich Gór przez Łazy i Pilicę do stacji Kiwerce. Przeciwnikiem budowy miał być Aleksander Moes, który widział w tej inwestycji zagrożenie obawiając się utraty taniej siły roboczej. W tym czasie rozwinął się już bowiem ośrodek przemysłowy w Zawierciu. Dowóz surowców i wywóz produktów prowadził Moes własnymi końmi utrzymując stajnie przy kolei.Dla wyznających protestantyzm Niemców sprowadzono wówczas pastora, który dojeżdżał tu z Kielc.

1894

syn Chrystiana Augusta Moesa, Aleksander, ożenił się z hrabianką Janiną Miączyńską. Przejazd nowożeńców z Zawiercia do Wierbki opisano w „Gazecie Kieleckiej”:

(...) Od Zawiercia, kędy młoda para wsiadła do czterokonnego pojazdu, czterech dziarskich chłopaków w białych kierezjach i w czerwonych rogatywkach jechało konno oświetlając drogę nowożeńcom. (...) W Sławniowie, gdzie się jedna z papierń znajduje, nastąpiło dłuższe przywitanie. Płonące transparenty, niezliczone lampiony i chorągwie były dowodem szczerych intencyj fabrycznej ludności. (...) Wreszcie, nowożeńcy ujrzeli cel swej podróży: Wierbka z całym kompleksem zabudowań fabrycznych zarysowała się na nocnym horyzoncie, rozświeconym majestatyczną lampą księżyca. Niebawem wjechała młoda para w długą via triumphalis z samych jodeł powstałą, strojną w różnokolorowe lampiony, girlandy etc. A skoro przebyto dwie przepyszne honorowe bramy, ujrzano willę, a raczej pałac przy elektrycznym oświetleniu.(...) Pałac jaśniał w niezwykłej aureoli światła, korowód z pochodniami rozwijał się z cieniów doliny z całą malowniczością, a księżyc z zadowoleniem przyglądał się owemu obrazowi.(...)

1900

1905

W parku pałacowym bojownik PPS z Pilicy przeprowadził nieudany zamach na życie Aleksandra Moesa.

1914

W Wierbce nad Pilicą (pow. Olkuski) pożar strawił zabudowania fabryki papieru p. Moesa. Ogień powstał w składzie, gdzie były stosy papieru. Wszystkie stare zabudowania fabryki zgorzały doszczętnie, ocalały tylko nowe budynki fabryczne, wzniesione z betonu. W fabryce pracowało wówczas 400 robotników, którzy na czas pewnie pozbawieni będą pracy.Druga fabryka papieru p. Moesa znajduję się w Sławniowie za Wierbką. Straty sięgają podobno miliona rubli.

W czasie I wojny fabryka nie była czynna.

1921

Duży strajk miał miejsce od 2 kwietnia do 4 maja.

1922

Działało w Wierbce ambulatorium Powiatowej Kasy Chorych w Olkuszu, w którym codziennie dyżurowali lekarze

1926

Po kilku latach wegetacji,oba zakłady papiernicze Moesów zostały zamknięte.

1928

Wiosną papiernia została uruchomiona przez Spółkę Księgarską.

1929

Nastąpił światowy kryzys gospodarczy. Miał miejsce kolejny strajk w zakładzie. Pełnomocnikiem właścicieli był zięć Aleksandra Moesa,mąż Aleksandry Moesówny, Czarnecki,który zaciągnął na utrzymanie fabryk znaczną pożyczkę w Banku Gospodarstwa Kredytowego w Warszawie.

1933

Zakład został ostatecznie unieruchomiony. Pełnomocnik Czarniecki,,wskutek niefrasobliwości finansowej, postawił akcjonariuszy wobec konieczności ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa, sam zaś chcąc uniknąć kłopotów, wyjechał do Stanów Zjednoczonych

Bank Gospodarstwa Kredytowego, z tytułu należności wynikających z niespłaconych kredytów, nabył na licytacji publicznej nieruchomość fabryczną pod nazwą „Dobra Papierni we wsi Wierbka", stanowiące własność masy upadłościowej firmy „Fabryka Papieru i Tektur Pilica".

1934

Dożynki 1937

1938

1939

1939

temat powiązany: Pałac w Wierbce