W deszczu pieniędzy

 Teodor Wessel uchodził dotychczas za największego w pilickich dziejach specjalistę od nietrafionych transakcji. Okazuje się, że ma on godnego rywala do tego tytułu.

Żyd Jakub Paltiel ¹ był piliczaninem. Tu urodzili się jego synowie: Samuel Jakubowicz i Michał Jakubowicz. Rodzina przeniosła się do Krakowa. Samuel Jakubowicz ożenił się z Adelą. Miał z nią syna Jakuba Samuelowicza. Samuel Jakubowicz zaczął prowdzić interesy handlowe, w które jako wspólników wciągnął swego brata -Michała Jakubowicza i syna -Jakuba Samuelowicza. Pierwsza informacja o jego działaniach pochodzi z 2 sierpnia 1628 r. kiedy: Pięciu mieszczan krakowskich oraz Samuel Jakubowicz i Mojżesz Markowicz, Żydzi kazimierscy, zeznali, że Burchardt Kwichy, księgarz krakowski, pożyczył od nich łączną kwotę 6893 złp. i 20 gr. na srebro potrzebne do mennicy. 25 sierpnia 1634 Szlachetna Barbara Hippolitówna potwierdziła odbiór 178 złp od niewiernego Samuela Jakubowicza, Żyda krakowskiego, zgodnie z wyrokiem urzędu wojewodzińskiego krakowskiego. Z 6 czerwca 1635 r. pochodzi pierwsza informacja wiążąca Samuela z handlem srebrem: Niewierny Samuel Jakubowicz, Żyd kazimierski, w imieniu swoim i Jakuba Markowica, Żyda kazimierskiego, zeznał przez swojego opiekuna prawnego szlachetnego Stanisława Brzuchańskiego, że pracowity Marian Kleska z Mrzygłoda ², woźnica, zadośćuczynił mu w przewozie z Wrocławia do Krakowa srebra, klejnotów i pewnych towarów. Handel srebrem na wielką skalę stał się głównym zajeciem Samuela Jakubowicza i Jakuba Samuelowicza. Ojciec z synem prowadzą tak wiele transakcji odnotowanych w aktach krakowskich, że, jak zanotował Majer Bałaban ³, nieraz odnosi się wrażenie, jakoby akta wojewodzińskie tylko dla nich istniały. Samuel ma stałe conto corrente ⁴ z Janem i Andrzejem Bonarami z Balic. W roku 1637. pożyczają u Adama Masłomiąckiego (1620-1655) 2000 florenów ⁵. Wtym samym roku Samuel Jakubowicz kupuje kamienicę od Pinkusa Wiedeńczyka. W r. 1638 wraz z Jakubem pożycza u Bonerówkolejny 1000 fl.oraz 4000 fl. u rajcy krakowskiego Krzysztofa Szedla. 6 kwietnia 1638 r. sam Samuel pożycza u Stanisława ze Żmigrodu Stadnickiego ⁶ 2000 fl. a 8 czerwca tego roku 307 fl. 17 gr. u Ozorowskiego. Już wtedy jego płynność finansowa zaczęła się nieco chwiać. Raz na wozie, raz pod wozem. Zaczynają się kolejne pożyczki na zwrot poprzednich długów.Samuel Jakubowicz miał mnóstwo procesów o zastawy, kilkakrotnie nawet musiał składać przysięgę w tych sprawach, m.in. 9 czerwca i 28 lipca 1639 r. W tym samym roku pożyczają, ojciec z synem, 3000 fl. u Marcina Wielowiejskiego i oddają 500 fl. rajcy krakowskiemu Krzysztofowi Szedlowi w ramach rozliczenia długu z r.1638. 11 kwietnia 1639 r. oddają Ozorowskiemu 307 fl. ale zostają winni 3950 fl. 28 lipca Samuel kupuje u opiekunów dzieci Bękowieckiego zadłużenie Żyda Pesacha, wynoszące 4923 fl. (jest to reszta z kwoty 18.000 fl.), wraz z gotowym dekretem intromisji w dom dłużnika. Pesach ocenia swój dom na Kazimierzu na 11422 fl. więc Samuel dopłaca mu 6499 fl. i zabiera dom. 19 sierpnia 1639 r. ręczy za Żyda Lewka Prepsela ⁷ wobec Włocha, Filipa Konstantyna, za sumę 2100 fl. 5 października 1639 r. Filip Konstantyn ceduje Samuelowi cały ten dług wraz z drugą pretensją na 800 fl. 7 lutego 1640 r. Samuel dopożycza u Bonarów pewną sumę, która wraz z dawniejszym długiem i procentami wynosi 3200 fl. i 900 fl. 8 lutego tego roku pożycza 2000 fl. u Jana Szendorowskiego. Samuel i Jakub prowadzą również interesy z Elżbietą z Potoka Elżanowską. 4 lutego 1640 r. Elżanowska pożycza u nich 400 fl. na 12% tygodniowo i oddaje im dług 15 maja tego roku. W tym samym roku r. Samuel z synem są jej winni 3000 fl. 17 lutego 1640 Samuel pożycza u Bonera kolejne 1700 florenów, a 20 kwietnia 1640 dalszych 700 fl. 11 kwietnia 1640. r. kupuje u kupca gdańskiego, Mikołaja Kamiszajego pretensje do Jakuba Melies na 5275 fl. plus 377 fl. plus 2097 fl. Na odnośnych membranach ⁸ prócz Meliesa podpisani byli: Izak Mojżeszowicz i Wolf Landau. 15 maja 1640 r. Samuel pożycza z synem u Zofii Otwinowskiej 2000 f1. a 20 lipca tego roku uzyskuje u Hieronima Siemianowskiego prolongatę do św. Jana 1641 r. membranu na 4000 fl. z r. 1636. W tym roku oddaje 3000 fl. Wielowiejskiemu i 150 fl. Kasprowi Kanieckiemu. 8 stycznia 1641 r. prolonguje membran Siemianoskiego na dalszy rok. 24 stycznia 1641 r. oddaje Samuel Krzysztofowi Żydowskiemu 1431 fl., jako resztę z 3950 fl. a w dwa dni później pożycza u mieszczan, Basiugi i Boruska, 2000 fl. na trzy tygodnie. 31 stycznia 1641 roku Samuel z synem pożyczają 3000 fl. na rok u Aleksandra Bzowskiego, a 7 lutego tego roku oddaje Janowi Drohojowskiemu 1200 fl. 28. listopada 1640 r. Samuel rozlicza ostatecznie zadłużenie Żyda Prepsla z 1639 r. i kwituje go. 7 lutego 1641 Jan Bonar kwituje Samuela i syna z sum: 3200 fl. i 1700 fl., a oni dają mu nowe membrany na pożyczone: 2000 fl. i dwa razy po 5000 fl. Tegoż dnia Samuel pożycza u Walerego Wolskiego 800 fl. i oddaje księdzu Rokoszowi 1000 fl. Gdy mu się trafiał większy interes, zakładał spółkę. 13 marca 1641 spółka, złożona z Samuela, Arona Deychesz synem i Tobiasza Guttmana, oddaje Krzysztofowi Schedel 1000 złp. na poczet długu 4000 złp. Ta sama spółka winna jest Mateuszowi Drohojowskiemu 10000 fl. 25 maja Andrzej Bonar kwituje Samuela z synem z poprzedniego długu, a oni uzgadniają z nim membran na resztę zadłużenia, wynoszącą 1300 fl. 28 czerwca Samuel ze synem oddają Andrzejowi Bonarowi 4000 fl. 24 stycznia 1642 r. płatny jest membran Bzowskiego na 3000 fl. Samuel dopożycza jeszcze 5000 fl. i daje Bzowskiemu zabezpieczenie na swoim domu na 8000 fl. 5 lutego 1642 r. pożycza u Stasza 500 fl. a 11 lutego tego roku oddaje Otwinowskiej 2000 fl. W dwa dni później, 7 lutego 1642 r., pożycza u Elżbiety Masłomiąckiej 900 fl, a 8 marca 1642 r. u Zofii Gierałtowskiej 2500 fl. Tegoż dnia Samuel Jakubowicz ceduje Izakowi sumę 2150 złp należną mu od opiekunów małoletnich sierot po ś.p. Bękowieckim (pozostałość z należnej kwoty 6599 fl.). Michał Izraelowicz Babiński, ochrzczony Żyd z Wieliczki, w r. 1642 pozwał Samuela Jakubowicza o zatrzymanie u siebie membranu na 500 fl. podpisanego 1maja 1630 r. przez Abrahama Morawca, Wiktora Kantorowicza, Jelenia Lazarowicza ⁹ i Lewka Possa. 27 stycznia 1643 Samuel prolonguje swój membran na 1000 fl. wystawiony dla Stanisława Grotha. 16 lutego 1643 r. z bratem, Michałem Jakubowiczem, oddają Elżanowskiej 300 złp a 6 lutego 1645 roku znów pożyczają u niej 2200 złp. 10 czerwca 1643 Samuel odbiera u sukcessorów Izabelli Chrząstowskiej 1600 fl. a 16 czerwca 1643 r. oddaje Bzowskiemu cały dług, otrzymuje pokwitowanie i zwolnienie z asekuracji. 27 lipca 1643 r. protestuje z synem przeciw Janowi Paszkowskiemu o nieoddanie przeterminowanych sum: 2600 fl. i 628 fl. 23 lutego 1644 r. dla odmiany ks. Łukasz Sierpski, profesor Akademii, wzywa Samuela, by oddał 400 fl. 16 czerwca 1644 r. pozywa go chirurg sługa i wojewoda krakowski o zwrot 1000 fl. Samuel, nie mogąc zapłacić, daje mu asekurację na swej kamienicy. 20 lipca 1644 r. Maksymilian Drohojowski protestuje przeciw Samuelowi, że mu nie oddaje 1000 fl. 11 stycznia 1645 r. pozywa go Zofia Gierałtowska o 2500 fl., pożyczonych dwa lata wcześniej przez męża. Sprawa przeciągała się i w drodze apelacji dotarła w roku 1647 aż do króla. 30 marca 1645 r. Samuel pożycza u Andrzeja Wojsławskiego 350 fl., płatnych w czterech ratach. 27 października 1645 r. Michał Jakubowicz sprzedał połowę swej kamienicy Jakubowi Joelowi za 6000 fl. Druga połowa kamienicy należała nadal do Samuela Jakubowicza. 17 marca 1647 r. Bonar dopisuje procent do kapitału, wskutek czego dług Samuela urósł z 1000 fl. do 1900 fl. 27 maja 1647 r. Jerzy Hirsman ¹⁰, mieszczanin krakowski, manifestuje, że mu Samuel nie płaci 2.000 fl. kapitału i 100 złp. odsetek, mimo nakazu wojewody. Mimo remanifestu Samuela, Hirsman uzyskał intromisję w jego dom. Samuel nie pozwolił na zajęcie domu i w drodze ugody uzyskał nowy termin zapłaty. W tym czasie interesy Samuela coraz wyraźniej psują się. Po problemach z Hirszmanem, 12 sierpnia 1647 r. kolejną intromisję uzyskuje ks. Sierpski za sumę 450 fl. Samuel oddaje mu w rozliczeniu sklep w swym domu, z którego ks. Sierpski będzie miał 40 fl. rocznego dochodu. W tym samym roku Samuel procesuje się z Drohojowskim o 2.500 fl., a przegrawszy proces, płaci mu a conto 500 fl.

Niestety, akta wojewodzińskie urywają się na roku 1648 i nie możemy śledzić dalszych losów naszej "Rodziny Soprano".

 1 hebr. palti: (Bóg) jest moim ocaleniem.  Zamożny kazimierski Żyd, Jakub Paltiel Rubinowicz, ochrzcił się po odzyskaniu Krakowa i Kazimierza przez władze polskie w 1657 roku. Jego rodzicami chrzestnymi zostali wielkorządca krakowski Hieronim Wierzbowski i królowa Ludwika Maria. Odtąd występował on jako Hieronim Rubinkowski. Był arendarzem browarów starościńskich i posesorem kamienicy na rynku kazimierskim. 2 marca 1671 został ławnikiem a 6 czerwca był już tytułowany rajcą kazimierskim. Zmarł pod koniec 1676 roku. Nie udało mi się ustalić jakie powiązania rodzinne łączyły go z naszego Paltielem.