Pileccy herbu Leliwa

[Wobec powtarzających się często u Pileckich pewnych imion wprowadziłem dodatkową numeracje osób o tym samym imieniu]

W roku 1478 synowie Jan Granowskiego, Jan (2), Stanisław i Otto dokonują podziału ojcowizny. Janowi (2) przypadły między innymi miasto Pilica z zamkiem (Smoleń) i z okolicznymi wsiami. Umiera on pod koniec 1496 roku a dobra pilickie dziedziczy jego syn Jan (3) liczący wówczas nie więcej niż 12 lat. Można przypuszczać, że do jego pełnoletności bracia, znacznie starszy Stanisław (1), który już w 1465r. był starostą lwowskim i Mikołaj (1) który lata sprawne osiągnął przed r. 1496 zarządzali pilickimi dobrami.

1501

Bracia dokonali podziału ojcowizny.

• Mikołaj nie odziedziczył po ojcu niczego z dóbr pileckich.

• Jan przy podziale ojcowizny otrzymał zamek i miasto Pilicę wraz z dominium po prawej stronie rzeki Pilicy obejmującym m.in. Biskupice,Kleszczową,Smoleń, Udórz, i Złożeniec. Zmarł bezpotomnie w 1527r.

• Stanisław w podziale ojcowizny otrzymał Siadczę i Kidów z trzynastoma wsiami w ziemi krakowskiej po lewej stronie rzeki Pilicy.. Kidów, Otolę, Przychody, Wierbkę, Siadczę , Solcę.

1519

Stanisław uzyskał zgodę króla na sprzedaż z dóbr w powiecie lelowskim-Przechodów, Wierzbki, Kidowa, Szypowic, Siadczy i Solczy.

1521

Stanisław z Pilczy, starosta grodecki, zastawia za 1100 fl. wsie Kidów, Wierbkę, Siadczę, Kleszczową i Solczę dworzaninowi królewskiemu Florianowi Boturzyńskiemu. [Nie sprzedał ich w r. 1519?]. Stanisław Pilecki zastawia w/w wsie za 2000 fl. mieszczaninowi i kupcowi krakowskiemu Karolowi Karzeł

1527

Jan (3) zmarł bezpotomnie pomiędzy 19 stycznia a 1 lutego. Do spadku pretendować mogli Stanisław (1) lub jego potomkowie (zmarł 26.3.1527 roku) oraz Mikołaj (1) lub jego potomkowie. 22.1.1527 w Przeworsku Mikołaj (1) ustąpił burgrabiemu krakowskiemu Mikołajowi Chełmskiemu zadłużone dobra ogrodzienieckie i zmarł przed 8.3.1527 r. pozostawiając jeszcze liczne długi. Pomiędzy 19 stycznia a 26 marca 1527 roku zmarł więc właściciel Pilicy oraz dwaj jego bracia. Sprawy spadkowe skomplikowały się na tyle, że musiały ciągnąć się latami. Stanisław (1) zmarł najpóźniej spośród rodzeństwa więc to on,a po nim jego potomkowie, powinni dziedziczyć pilickie dobra. Synami Stanisława (1) byli Piotr, Jan (4), Adam, Krzysztof i Mikołaj (2), o których niewiele wiadomo,oraz Rafał. R. Hubicki zapisał:

Stanisław odziedziczył po Janie posiadłości prawobrzeżne i powtórnie zespolił państwo pileckie.

Można przypuszczać, że Stanisław,a po nim syn Rafał, odziedziczyli po Janie dobra pileckie ponieważ w zapiskach z lat 1537 i 1547 pojawiają się one w transakcjach dokonywanych przez Rafała Pileckiego.

1531

Anna z Jarosławia, wdowa po Stanisławie Pileckim, i jej syn Jan*, dziedzice wsi Siadcza, karczmy i młyna w Kleszczowej, stawu sławniowskiego, w imieniu i innych synów Anny: Krzysztofa, Piotra, Rafała, Mikołaja [prawdopodobnie wówczas jeszcze nieletnich], zastawiają za 2000 fl. Piotrowi Opalińskiemu, kasztelanowi lądzkiemu, wsie Przechody, Kidów, Wierzbka tj. połowę, która od dawna należy do dóbr Przechody i drugą połowę, która należy do dóbr Pilcza, Przyłęk, karczmę i młyn w Kleszczowej, staw sławniowski.

* Rafał ,dziedzic Tyczyna i Zalesia,z żony Anny pozostawił syna Jana, dworzanina królewskiego 1563 r.,stolnika przemyślskiego, ostatnio starostę horodelskiego,dzielnego rotmistrza, który podpisał Unię 1569 r., i z żony Elżbiety Herburtówny, podkomorzanki kamienieckiej, miał córkę Annę.

1533

16 maja Piotr Opaliński, z mocy zapisu Anny z Jarosławia, wdowy po Stanisławie Pileckim, oraz jej synów , Rafała, Piotra, Krzysztofa i Mikołaja Pileckich uzyskał intromisję do dóbr: Jedlca, Tczyca i Swojczany w pow. Ksiąskim.

1537

2 marca 1537 r. Piotr Opaliński brał od Rafała Pileckiego w zastaw za 600 zł wsie Sławniów i Złosieniec wchodzące pierwotnie w skład dóbr pileckich odziedziczonych przez Jana (3).

1547

Rafał Pilecki ustępuje wojewodzie i staroście krakowskiemu Piotrowi Kmicie, pod zakładem 30 000 florenów, wymienione imiennie dobra przynależne do zamku w Pilczy.

Funkcjonowało wówczas istotne ograniczenie prawa własności - Prawo bliższości [Ius propinquitatis], które przysługiwało tylko krewnym właściciela. Polegało ono na przyznaniu krewnym zbywcy w stosunku do zbywanego mienia:

• prawa udzielania zgody na alienację czyli zmianę właściciela. Brak zgody powodował nieważność czynności prawnej i dawał rodzinie uprawnienie do odzyskania zbytych dóbr nawet bez zwrotu ceny kupna. Związane było to z tzw. prawem wyczekiwania spadkobierców na spadek, który bez ich zgody nie mógł być uszczuplony. Spośród braci Rafała w chwili transakcji z Kmitą żył Jan (4). Nieznane są losy Piotra, Adama, Krzysztofa i Mikołaja (2).Prawdopodobnie żyła również wnuczka Mikołaja (2) - Katarzyna.

• prawa pierwokupu -pierwszeństwo nabycia dobra, które właściciel zamierzał zbyć. Prawo to zanikło w polskim prawie koronnym w XIV wieku. Polegało na tym, że w razie zamiaru zbycia dóbr dziedzicznych krewni w kolejności stopnia pokrewieństwa mogli domagać się od właściciela aby najpierw zaproponował im nabycie. W razie nie skorzystania z prawa pierwokupu właściciel mógł zbyć nieruchomość osobie obcej.

• Prawo skupu - wykupu (retraktu) - wchodziło w grę gdy zbywający nie zaproponował krewnym nabycia nieruchomości w ramach prawa pierwokupu. Polegało na możliwości odkupienia dóbr od nabywcy za zwrotem ceny kupna.

Istniała możliwość obejścia prawa bliższości poprzez oddanie dóbr w zastaw antychretyczny. Zastaw antychretyczny dotyczył nieruchomości. Zawierano go z klauzulą na upad. Kwota pożyczona była równoważna kwocie za sprzedaż nieruchomości. To eliminowało prawo bliższości bo nie było sprzedaży dóbr a pożyczka nie była nigdy oddawana. Strony pod tym zastawem ukrywały faktyczną umowę kupna – sprzedaży nieruchomości. Z czasem uprawnienia związane z prawem bliższości ulegały ograniczeniu. Np. uprawnienia krewnych ograniczono jedynie do dóbr rodowych (odziedziczonych), zaś dobrami nabytymi można było dysponować swobodnie.W XVI wieku w prawie ziemskim ograniczenia prawa własności z tytułu bliższości uległy osłabieniu. Zgłoszenie zamiaru pierwokupu skrócono do 6 tygodni. Istniały inne formy rozliczeń transakcji związanych z obrotem nieruchomościami:

Renta wieczysta – wierzyciel rentowy nabywał za pewną sumę pieniędzy od właściciela nieruchomości określony dochód za jego nieruchomości. Dłużnik nie mógł jej skupić a wierzyciel nie mógł zażądać zwrotu sumy. Czynsz należało płacić wierzycielowi a po jego śmierci spadkobiercom.

Renta wykupna (wyderkaf) – sprzedawca miał prawo spłacenia sumy ciążącej na dobrach, przez co uwalniał je od obowiązku świadczenia. Dłużnikiem był z reguły szlachcic-właściciel dóbr. Nie mógł on być zmuszony do zwrotu pożyczonej sumy.

1555

Synem Mikołaja (1) był Stanisław - Jan, który, jak można sądzić, mieszkał w Pilicy. To jego córką jest pochowana w farze Katarzyna, której nagrobek z roku 1555, przypisywany jest Janowi Maria Padovano. Pileccy byli więc wówczas jeszcze wówczas kolatorami tego kościoła. Być może Stanisław-Jan był jedynie gościem u krewniaka nie mając po zadłużonym ojcu innej siedziby.

1560

Po Rafale, który zmarł w tym roku dobra pileckie odziedziczyć powinien jego syn Jan (5) Pilecki [ur.ok.1540-zm.1574].

1565

Z tego roku pochodzi informacje, że Mikołaj Zborowski [zm.przed 1585 r] , syn Marcina Zborowskiego [zm.1565], kasztelana krakowskiego, dzierżawca dóbr klucza pileckiego kupuje od Wojciecha, Serafina, Jana, Mikołaja i Doroty sołectwo w Kocikowej w dobrach miasta Pilczy.

1570

W 1570 r. dobra pilickie od Jana Pileckiego kupił Filip Padniewski dla swego brata, kasztelana oświęcimskiego Wojciecha.

Brat to oczywista pomyłka. Wojciech był bratankiem biskupa. Wspomniany Jan to syn Rafała a wnuk Stanisława. Być może transakcja [pożyczka?] wiązała się z finansowymi potrzebami Jana związanymi z odbytym w tym samym roku jego ślubem z Elżbietą Herburt.

1572

[Wojciech Padniewski] ...Na mocy ordynacji ojca z 6 X 1572 roku oprócz dóbr rodzinnych otrzymał jako dobra zastawne [Dobra otrzymane przez wierzyciela jako zabezpieczenie] miasto Pilicęz zamkiem, miasto Mrzygłód, wsie: Biskupice, Złożeniec, Smoleń, Sławniów, Wierbka, Przychody, Kidów, Blanowice, Łośnice, Niwki, Cięgowice, Czarna Poręba, części we wsiach: Zawiercie, Strzegowa, Siadcza, Kocikowa w pow. lelowskim, wieś Jedlcza i część wsi Tczyca w pow. ksiąskim, sumę 10.000 zł na wsi Droździejowice w pow. wiślickim oraz Szaniec i Słupię ofiarowane przez Filipa Padniewskiego.

Są tu wymienione posiadłości odziedziczone w 1501 roku zarówno przez Stanisława jak i przez Jana co uwiarygodnia przekaz R.Hubickiego.

1577

Przed rokiem 1577 Anna z Pilicy [wnuczka Stanisława Pileckiego] sprzedała Pilicę Wojciechowi Padniewskiemu.

Informacja ta jest nieścisła gdyż przed rokiem 1577 Anna z Pilicy liczyła sobie nie więcej niż 6 lat i sama nie mogła transakcji dokonać. Mógł jej dokonać Jan [przed rokiem 1574, w którym zmarł] lub wdowa po nim, Elżbieta z Herburtów. Istnieje informacja, że pierwotnym nabywcą Pilicy miał być Zborowski jednak transakcja nie została sfinalizowana. Prawdopodobnie chodziło tu nie tyle o sprzedaż co o formalne rozliczenie ciążącego na rodzinie i na majątku zadłużenia. Ani Mikołaj ani Wojciech Padniewscy nie byli na tyle bogaci aby udzielać Pileckim wysokich pożyczek pod zastaw ich posiadłości. Mógł to uczynić biskup Filip Padniewski działając pod szyldem krewnych. Po jego śmierci stali się oni formalnymi dzierżawcami dóbr zastawnych co było przyczyną wieloletnich sporów z kościołem na tle majątkowym. Z przedstawionego chaosu wyłania się obraz równoległych transakcji. Z jednej strony, drogą dziedziczenia, Pilica przechodzi w spadku z pokolenia na pokolenie [Jan (3) - Stanisław - Rafał - Jan (5) - Anna] jako formalna własność Pileckich a równolegle, jako dobro zastawne, jest przedmiotem innych transakcji, w których uczestniczą Kmitowie, Zborowscy i Padniewscy. Dopiero po ograniczeniu prawa bliższości doszło do formalnej transakcji sprzedaży Pilicy.