Pastorowie

O Pilicy » Żyli wśród nas » Ludzie kościoła » Pastorowie

Początkowo filiał pilicki podlegał parafii w Piotrkowie Trybunalskim gdzie pastorem był:

Ludwig Julius Daniel Müller

Urodził się w Warszawie 23. października 1825r. Jako syn nauczyciela Gottfrieda Benjamina Müllera i Marii Elisabeth,z d. Kitzmann. W latach 1844-1847 studiował teologię camer. w Dorpacie. Ordynowany 21. marca 1847r. Był wikarym w Kaliszu [1847-1848], administratorem w Kleszczowie.[1848-1850], pastorem w Piotrkowie [1850-1905], superintendentem diecezji kaliskiej [1890—1902] superintendentem diecezji piotrkowskiej [1902-1905]. Zmarł 9. stycznia 1907. Żonaty z Johanną Bloxidge, córką inżyniera*, (zm. 28. stycznia 1898). Jego synem był pastor Leopold Muller. Jedyna córka zmarła nagle w 1881 roku.

*mechanikim w Hucie Bankowa był w 1842 r. James Bloxidge.

Od 1876 do 1919 r. Pilica była filiałem parafii w Kielcach gdzie pastorami byli kolejno:

Edward Lembke

Urodził się 20 X 1809 r. w Serocku w rodzinie urzędnika Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu Bogumiła i Estery z Vogtów. Matka zmarła jeszcze w roku jego urodzenia. Rodzina Lembków przeniosła się najpierw do Płocka, a następnie w 1817 r. do Warszawy. Ukończył gimnazjum pijarów w Warszawie oraz studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Jako stypendysta rozpoczął studia teologiczne w Berlinie. W 1830 r. rozpoczął studia w Królewcu, które ukończył w 1834 r. W 1835 r. rozpoczął pracę w kancelarii Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie. 25 listopada 1836 r. został ordynowany na duchownego. 6 maja 1837 r. Konsystorz Ewangelicko-Augsburski mianował go administratorem zboru w nowej parafi w Bełchatowie i Kleszczowie gdzie11 kwietnia 1838 r. wybrano go na proboszcza. W 1844 r.,został administratorem parafii w Wieluniu. Przez 16 miesięcy łączył tą funkcję z administrowaniem parafią bełchatowską i filiałami Czarnystaw i Dąbrowa. W 1845 r. został wybrany na proboszcza w Wieluniu. Uczył religii w wieluńskiej Szkole Powiatowej. 4 II 1841 r. ożenił się z Matyldą Maltze, córką właściciela dóbr ziemskich, Bogumiła i Ludwiki z Baganzów, zamieszkałych w Płocku. Mieli sześcioro dzieci, z których troje zmarło w dzieciństwie. Zarządzał parafią wieluńską do 1852 r., w którym zmarła mu żona. Nie ożenił się powtórnie i samotnie wychowywał troje małoletnich dzieci: Alfreda, Konstancję i Aurelię. W latach 1852-53 był administratora parafii łódzkiej, gdzie pracował także jako nauczyciel w Niemiecko-Rosyjskiej Szkole Powiatowej. W 1853 r. stanął do konkursu na pastora parafii ewangelicko-augsburskiej w Kielcach, do którego zgłosiło się trzech kandydatów. Dwóch kontrkandydatów zrezygnowało ze względu na warunek dobrej znajomości języka polskiego. Edward Lembke został wybrany jednogłośnie. Ze zborem kieleckim był związany do śmierci. Zmarł 21 kwietnia 1877. Parafia kielecka posiadała trzy filiały: w Przedborzu, Pilicy i Dąbrowie (Górniczej).

[...]proboszcz Lembke często podróżował, odwiedzając odległe wsie i miasteczka. Związany ze zborem kieleckim (…) stał się jego prawdziwym duszpasterzem. Za jego czasów przeprowadzono renowację kościoła i plebanii, zainstalowano dzwony, wyremontowano dom modlitwy i budynek kantorski w Antonielowie, powołano ewangelicką szkołę elementarną w Kielcach.

Leopold Müller

Urodził się w Piotrkowie Trybunalskim 3 lipca 1852 r. jako syn proboszcza Ludwiga Müllera. W latach 1870—1877 studiował teologię w Dorpacie. 3 czerwca 1877 został wyświęcony. W latach 1877-1879 był administratorem parafii w Kielcach. W latach 1879—1881 był kapelanem wojskowym garnizonu warszawskiego. Od 1881 roku do śmierci był proboszczem w parafii Chodecz. Zmarł 27 lutego 1883 w San Remo. Położył szczególne zasługi w organizowaniu domu modlitwy w Pilicy, do który dojeżdżał potem na nabożeństwa kilka razy do roku.

Edward Wilhelm Władysław Lemon

Urodził się w Poznaniu 15 kwietnia 1847 roku jako syn radcy kancelarii kraju związkowego Wilhelma Lemona. W latach 1865-1868 studiował teologię i filozofię we Wrocławiu. Początkowo poświęcił się dziennikarstwu. Przyjął święcenia kapłańskie we Wrocławiu 28 kwietnia 1876. Wikariusz, a następnie proboszcz w Golasowicach [1877], proboszcz w Lasowicach Wielkich, [okręg Kluczbork]. Potem,w latach 1879-1880, administrator w Kielcach, Pilicy i Przedborzu. W latach 1880-1910 był proboszczem w Ozorkowie. Miejscowa parafia zawdzięczała mu zapisy na jej rzecz dokonane przez bezdzietne małżeństwo Henryka i Matyldy Schlösserów. Henryk Schlosser Matylda Schloesserowa była rodzoną siostrą Anny Scheiblerowej, żony wielkiego przemysłowca branży bawełnianej Karola Wilhelma Scheiblera z Łodzi.Edward Lemon zmarł w swoje urodziny, 15 kwietnia 1910 roku. Pochowany został na terenie cmentarza ewangelickiego w Ozorkowie. Żonaty był z Franciszką von Bordollo, która zmarła w 1912 roku w Łowiczu. Pochowana została w Ozorkowie. Dzieci: Alicja, zamężna z rosyjskim rotmistrzem Nikulin,zmarłym podczas I wojny światowej w Rosji. Druga córka, po mężu Tobiaselli, była posiadaczką majątku Zdziechów w okolicy Lutomierska.

Ferdinand Robert Haefke

Urodził się w grudniu 1826 r. w Płocku. W latach 1845-1850 studiował teologię w Dorpacie. Był kolejno : wikarym w Warszawie [1850/51] i we Władysławowie [1852/53],w parafii św.Trójcy w Łodzi [1854/55], administratorem filiału w Nowosolnej [1855-1856], proboszczem w Kleszczowie [1857-1876] , Przasnyszu [1877-1881] i w Kielcach [1881-1886]. Nauczał religii ewangelickiej w Męskim Gimnazjum w Kielcach.Zmarł 30 grudnia 1886r.W 1868 urodził mu się syn Robert, który został później pastorem w Wieluniu. Córka Natalia w 1892 roku została żoną fotografia Edmunda Osterloffa.

Przez dwa lata (1886-1888) parafia kielecka była administrowana przez pastora radomskiego. Od 11 października 1860 roku był nim Otton Wüstehube, jeden z najwybitniejszych duchownych ewangelickich.

Otto Wüstehube

Urodził się w Kaliszu 14 marca 1832 r., w rodzinie Samuela i Eleonory z Tiblów. Uczył się w kaliskiej szkole parafialnej, a następnie uczęszczał do kaliskiej wyższej szkoły realnej. W latach 1848 -1851 uczęszczał do gimnazjum w Piotrkowie, a w latach 1853-1856 odbył studia z zakresu teologii i filozofii na uniwersytecie w Dorpacie. l listopada 1856 został w Warszawie ordynowany na wikariusza płockiego. Po trzech latach został administratorem parafii wieluńskiej oraz nauczycielem religii przy tamtejszej szkole powiatowej. Od 11 października 1860 r. zarządzał parafią w Radomiu, która obejmowałafilie w Jaworze i Kozienicach. 7 czerwca 1861 r. został wybrany jej proboszczem. Był w tym czasie nauczycielem religii w radomskim gimnazjum męskim i żeńskim. Podczas jego posługi nastąpił wzrost liczby wiernych w parafii, dokonano również gruntownegoremontu światyni a w latach 1893 – 95 nastąpiła rozbudowa kościoła do obecnego kształtu. Jako proboszcz ufundował w 1877 r. nowe organy, zbudowane w pracowni Riemera¹ z Brzegu Śląskiego. W latach 1887-1888 pilicki filiał, wobec vacatu w parafii kielckiej, był administrowany przez pastora radomskiego. Po śmierci ks. Bartscha w roku 1899 Wüstehube został wybrany superintendentem Diecezji Warszawskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Zmarł w roku 1902. Pochowany został na cmentarzu ewangelickim w Radomiu.

Epitafium w Radomiu

1 Gottfried Riemer (ur. 8 lipca 1818 w Holandii, zm. 23 maja 1888 w Brzegu) – organmistrz z Brzegu, współpracownik organmistrza M.R. Müllera. W latach 1850-52kierował budową organów w warszawskim kościele pw. św.Krzyża.

Heinrich Karl Zander

Urodził się 7 XI 1836 r. w Piotrkowie.(20. stycznia 1838r.?) jako syn proboszcza Karla Zandera. W latach 1857-1862 studiował teologię w Dorpacie. Na duchownego ordynowany został w Warszawie 19 IV 1862 r. Wyświęcony został 19. kwietnia 1863r. Był drugim wikariuszem w parafii św.Trójcy w Łodzi [1863-1865]. Następnie pracował u boku Superintendenta Diecezji Kaliskiej i Superintendenta Generalnego w Warszawie. Był proboszczem w Babiaku (1867-69), następne w Chodczu (1869-72) gdzie w wieku 24 lat zmarła jego pierwsza żona Alberta z d. Lentz. Kolejne probostwo sprawował w Aleksandrowie (1872-88). Przez wzgląd na dzieci, którym chciał zapewnić możliwość lepszego kształcenia się został pastorem w Kielcach. Kiedy wyjeżdżał z Aleksandrowa parafianie wypięli konie z powozu, w którym siedział z rodziną próbując skłonić go do pozostania. Do Kielc przyjechał wraz z drugą żoną Lidią z d.Stiller, córką pastora Edwarda Stillera z Ozorkowa i z dziećmi. Rodzina pastora Zandera cieszyła się w mieście dużym poważaniem. Małżeństwo Zanderow uważało się za Polakow. Pastor w oficjalnych formularzach, dotyczących stanu służby określał się jako syn pastora Krolestwa Polskiego.Jego drugą żona była Dwóch dorosłych synów zmarło. Najmłodszy syn, Johannes, był później pastorem w Rudzie Pabianickiej. Jedyna córka pozostała niezamężna. Zmarł w Kielcach 22 października 1911r.

Władysław Wilhelm Wernitz

Urodził się 3 października 1860 we Władysławowie jako syn pastora Władysława Wernitza. Ukończył gimnazjum w Dorpacie i tam studiował teologię w latach 1879-83 . Wyświęcony został w dniu 20 maja 1883 r. Był wikarym w Warszawie i w Łodzi w parafii św.Trójcy [1883-1887], pastorem w parafii Michałki-Rypin [11.1887-1890], w Kamieniu k.-Chełma [1890 – 1913] i w Kielcach [1913-19]. Podczas działań wojennych, z rozkazu władz rosyjskich został deportowany w głąb imperium. W latach 1919-1920 był ponownie pastorem w Michałkach k. Rypina , gdzie na 6 czerwiec 1920 zmarł. Żonaty od 1888 roku z Agnieszką Martą z d. Saffran z Koniecboru k. Suwałkach. Dzieci: Władysław Theodor , Leo Martin , Hildegard Marie , William Cornelius , Johanna Eleanor i John .

W latach 1919-1922 filiał Pilica przyporządkowano Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu w Sosnowcu-Pogoni, w którym w tym czasie pastorem był Eugeniusz Ernest Uthke .

Ernst Eugen Uthke

Urodził się 29. czerwca 1857r. w Wiecanowie k.Mogilna. Jego ojciec, Jan Janusz, był dyrektorem cukrowni. Matka była Emilii Charlotta z d. Albrechta. W latach 1879-1884 studiował w Dorpacie. Wyświęcony został 25. maja 1884r. Był wikarym w Warszawie [1884-1886] i w Rawie Mazowieckiej [ 1886-1887]. W1886 r. poślubił z Adelmę de Rothe (zm. w 1907) córkę Mikołaja, lekarza psychiatry, twórcy szpitala psychiatrycznego w Tworkach. Od 1887 roku kaznodzieja i kapelan domowy Henryka Dietla, właściciela fabryki włókienniczej na Pogoni w Sosnowcu. We wrześniu 1886 r. poświęcony został dom modlitwy w przebudowanej hali fabryki Dietla. 1 kwietnia 1887 r roku pastor Uthke wygłosił tam kazanie inauguracyjne. Pracował w założonej przez H . Dietla w1894 r. Sosnowieckiej Szkole Realnej (obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im. S. Staszica) gdzie pełnił funkcje wicedyrektora równocześnie nauczając religii protestanckiej . W 1907 roku zmarła jego żona. Od wkroczenia Niemców do Sosnowca w 1914 r.,do likwidacji szkoły w 1915 r. pełnił obowiązki jej dyrektora. Uczył również w przyfabrycznej szkole początkowej. Jednocześnie pełnił rolę duszpasterza całej społeczności sosnowieckich ewangelików. Stworzył parafię w Sosnowcu-Pogoni. Od 1913 r. administrował dodatkowo filiałem w Dąbrowie Górniczej. W 1921 r. przeszedł w stan spoczynku. W Sosnowcu mieszkał do końca życia i cieszył się wielkim szacunkiem wiernych. Pochowany został na miejscowym cmentarzu ewangelickim. Miał siedem córek i syna.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego filiał w Pilicy obejmował Pilicę, Klucze oraz miasta Olkusz i Wolbrom. Pastor dojeżdżał z Kielc:

Gustav Tochtermann

Urodził się 23. sierpnia 1872 w Ossówce jako syn pastora Heinricha Leo Tochtermanna. Studiował teologię w Dorpacie i wyświęcony został 17 maja 1896 r. Żonaty z Klarą Gehlke, córką jednego z właścicieli browaru w Sierpcu. Nie mieli dzieci. Był wikarym w Warszawie [ 1896-1897], w Ossówce (razem z ojcem) i w Sierpcu [1897-1904].Od 1926 r. był pastorem w Kielcach. W 1927 r. w Pilicy mieszkało 85 wyznawców.Filiał w Pilicy obejmował Pilicę, Klucze oraz miasta Olkusz i Wolbrom i podlegał kieleckiemu zborowi. Seniorat i superintendentura znajdowały się w Piotrkowie Trybunalskim. Według Dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej filiał Pilica i jego macierzysta parafia w Kielcach należały do diecezji lubelskiej. W latach 1937-1939 w miasteczku i jego okolicy mieszkało już tylko 17 obywateli tego wyznania. W 1939 r. Tochtermann podpisał volkslistę. W 1944 r. ewakuował się z Kielc do Schwerina gdzie zmarł 22 stycznia 1947 r.¹

1Eduard Kneifel. Die Pastoren der Ewangelisch -Augsburgischen Kirche in Polen.

Zobacz:

Żyli wśród nas - Ewangelicy