Olszowscy

O Pilicy » Właściciele » Inni właściciele » Olszowscy

Ks. Wiśniewski w opisie Kidowa wymienia: W arkadzie kaplicy św. Franciszka w Kidowie pomnik z herbem Prus drugi:

 Franciszkowi Bonifacemu z Olszowy Olszowskiemu

dziedzicowi dóbr Jaronowic który prze-

żywszy lat 76 rozstał się z tym światem

dn. 13 paźdz. 1840 r. Wdzięczne dzieci.

Franciszek Bonifacy Olszowski (ur.1765- zm.13 października 1840), syn Józefa i Anny Trepczanki, był dziedzicem Jaronowic i Ropocic (w gminie Secemin, dzierżawił je w 1799 r.). Razem z synami wylegitymowany w Królestwie 1839; Po przeciwległej stronie arkady znajdowała się płyta z herbami Junosza i Prus drugi z tekstem:

Annie z Piotrowskich Olszowskiej

dziedziczce dóbr Jaronowic która

przeżywszy lat 72 rozstała się z tym

światem 24 lutego 1835 r. Nayuko-

chańszej matce.

Anna z Piotrowskich (ur. 1763), to żona Franciszka Bonifacego. Z ich związku urodzili się: Wincenty (ur. 1795- zm. po 1839 a przed 1857), Stanisław, Teodor, Maria i Józefa. Wincenty był dziedzicem Siadczy, Kidowa i Dobrakowa. W Dobrakowie miał prywatną kaplicę. Razem z ojcem i braćmi wylegitymowany w Królestwie 1839.1 Ożenił się z Ludwiką Przesmycką herbu Przyrowa. (zm. po 1857 roku). W związku urodzili się: Bolesław (ur. ok. 1820; w 1859 mieszkał w Siadczy i był członkiem Towarzystwa Rolniczego), Florentyna (ur. ok. 1830 r. mąż Stanisław Stanowski, w 1857 mieszkali w Sadowie), Włodzimierz (ur. ok. 1830); żona NN, syn: Ludwik. W 1857 mieszkał w Zbigałach w okręgu Miechowskim, w 1859 r. był członkiem Towarzystwa Rolniczego), Sławomił (w 1857 -nieletni). W roku 1857 miała miejsce licytacja dóbr w Siadczy i w Dobrakowie zadłużonych w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. W 1850 roku Dobra Siadcza i Kidów były obciążone kredytem w wysokości 31 800 rs.2 a zaległość wobec TKZ wynosiła 1321 rs. Dla Dobrakowa kwoty te wynosiły 28 300 rs. i 2199 rs i 24 kopiejki.

Z mocy wyroków Trybunału Cywilnego Gubernii Radomskiej w Kielcach na dniu 23 marca (4 kwietnia) i 1/12 listopada 1856 r. i 8/20 Marca 1857 r. sprzedane zostaną przez publiczna licytacją w drodze działów na audyencyi publicznej tegoż Trybunału w mieście Kielcach w domu pod Nr.180, przed W-ym Delegowanym Sędzią tegoż Trybunału Pantalionem Czarkowskim Dobra Ziemskie Siadcza składające się z folwarku i wsi zarobnej Siadcza, z folwarku Łazy i wsi zarobnej3 Kidów w której znajduje się Kościół, położone w Okręgu Pileckim Gubernii Radomskiej, a prawem własności należące do Ludwiki z Przesmyckich Olszowskiej, po Wincentym Olszowskim pozostałej wdowy, Bolesława i Włodzimierza Olszowskich, tudzież Florentyny z Olszowskich, Stanisława Stanowskiego żony, po Wincentym Olszowskim pozostałych pełnoletnich dzieci, wreszcie nieletniego Sławomiła Olszowskiego, którego opiekunką główną matka Ludwika Olszowska, a opiekunem szczególnym do działów mianowanym Konstanty Szymczykiewicz obywatel krajowy i z których Ludwika Olszowska i Bolesław Olszowski zamieszkali w dobrach Siadczy, Włodzimierz Olszowski w dobrach swych własnych Zbigały Okręgu Miechowskim, Stanowscy w dobrach własnych Sadowie okręgu Pileckim, a Szymczykiewicz w Złotnikach Okręgu Kieleckim Gubernii Radomskiej. Dobra te mają ogólnej rozciągłości morgó 1856, pręt.237, w czem gruntów ornych dworskich morgów 699, pręt.45, ogrodów morgów 2, pręt.223, łąk mórg 7,pręt. 7,lasów mórg 175,pręt.151, zapustu pod las morg 45, pod stawami i groblami mórg 8, pręt.8, a reszta pod zabudowaniami i w użytku włoscian tudzież Plebanii. Grunt w części piaszczysty w części rędziny, pańszczyzna wedle tabell prestacyjnej w Siadczy zagrodników 12, w Kidowie pórolników30 i oprócz tego komorników 19. propinacyja czyni rocznie około 150 rs. Zabudowania w stanie użytecznym. Podatki i dziesięciny rocznie wynoszą rs.366 kop.431/2. Dobra te zostają w dzierżawnym posiadaniu Feliksa Homickiego, dopóki summa rs. 4800 spłacona nie zostanie, a ten poddzierżawił je Ludwice Olszowskiej. Szacunek dóbr tych przez biegłych przysięgłych ustanowiony na rs. 34 706 kop.40 i od tej sumy zacznie się licytacya, gdyby zaś jej nikt nie ofiarował, tedy w tym samym terminie bez nowych Obwieszczeń od 2/3 części po wyższej ceny. Termin do drugiej publikacyi i licytacyi przedstanowczej oznaczony na dzień 25 kwietnia (7 Maja) 1857 r. godzinę 10-tą z południa. Detaksacya i warunki licytacyjne przejrzane być mogą każdego czasu w Kancellaryi Pisarza Trybunału i u podpisanego Patrona, sprzedaż popierającego. A po odbyciu licytacyi przedstanowczej termin licytacyi stanowczej w miejscu i sposobie jak wyżej odbyć się mającej oznaczonym został na dzień 13/25 maja 1857 Roku godzinie 10 z rana. Kielce dnia 25 Kwietnia (7 Maja) 1857 roku. Ludwik Krzyszkowski. Patron Trybunału.

Podobne ogłoszenie dotyczyło Dobrakowa:

Z mocy wyroków Trybunału Cywilnego Gubernii Radomskiej w Kielcach na dniu 23 marca (4 kwietnia) i 1/12 listopada 1856 r. i 8/20 Marca 1857 r. sprzedane zostaną przez publiczna licytacją w drodze działów na audyencyi publicznej tegoż Trybunału w mieście Kielcach w domu pod Nr.180, przed W-ym Delegowanym Sędzią tegoż Trybunału Pantalionem Czarkowskim Dobra Ziemskie Dobraków z lasem od Floryana Łuczyckiego4 dnia 15 lutego 1833 roku nabytym, składające się z folwarku i wsi Dobrakowa położone w Okręgu Pileckim Gubernii Radomskiej, prawem własności należące Bolesława i Włodzimierza Olszowskich tudzież Florentyny z Olszowskich, Stanisława Stanowskiego żony, po Wincentym Olszowskim pozostałych pełnoletnich dzieci, wreszcie nieletniego Sławomiła Olszowskiego, którego opiekunka główną matka Ludwika z Przesmyckich Olszowska, a opiekunem szczególnym do działów mianowanym Konstanty Szymczykiewicz obywatel krajowy i z których Ludwika Olszowska i Bolesław Olszowski zamieszkali w dobrach Siadczy, Włodzimierz Olszowski w dobrach swych własnych Zbigały Okręgu Miechowskim, Stanowscy w dobrach własnych Sadowie okręgu Pileckim, a Szymczykiewicz w Złotnikach Okręgu Kieleckim Gubernii Radomskiej. Dobra te mają ogólnej rozciągłości morgów 1668, prętów 142, w czem gruntów ornych dworskich morgów 37, prętów 264, ogrodów morg 1, pręt.232, łąk morga1 pręt. 33,lasu mórg 103 pręt.260, gruntów włościańskich mórg 1522 pręt.271. Włościanie płacą stosownie do aktu z dnia 11 Lutego 1820 r. czynszu rs.300, odrabiając dni pieszych 1280, albo ciągłych 640, maja prawo wspólnego pastwiska i za to oddaja kurcząt 160 i jaj sztuk 1280, tudzież odrabiaja po jednym dniu pieszym z każdego domu za prawo posiadania swych domów i lasu sobie wydzielonego. Propinacyja czyni rocznie około 150 rs. Budynki dworskie oszacowane na rs. 1050, podatków opłaca się rocznie rs.62 kop.40. Dobra te zostają w dzierżawnem posiadaniu Stanisława Frenkla do dnia 12/24 czerwca 1861 r. Oszacowane zostały przez biegłych przysięgłych na rs. 8948 i od tej sumy zacznie się licytacya, gdyby zaś jej nikt nie ofiarował, wtedy w tym samym terminie bez nowych Obwieszczeń od 2/3 części powyższej ceny. Termin do drugiej publikacyi i licytacyi przedstanowczej oznaczony na dzień 25 kwietnia (7 Maja) 1857 r. godzinę 11-tą z południa. Detaksacya i warunki licytacyjne przejrzane być mogą każdego czasu w Kancellaryi Pisarza Trybunału i u podpisanego Patrona, sprzedaż popierającego. W Kielcach dnia 14/26marca 1857 roku. Ludwik Krzyszkowski. Patron Trybunału.

Po licytacji, na której wyniki nie natrafiłem, sytuacja finansowa dóbr nie uległa poprawie. W roku 1858 zaległości wobec TKZ wynosiły: Siadcza i Kidów 5985 rs. oraz Dobraków 4245 rs. Obciążenie pożyczką: Siadcza i Kidów -5985 rs. Na przełomie 1860/61 TKZ rozpatrywało dodatkowa pożyczkę dla Siadczy i Kidowa w wysokości 3570 rs. W1866 jako właściciel Siadczy i Kidowa wymieniony jest Tomasz Winnicki, któremu Komisja Likwidacyjna5 przesłała wówczas 13 514 rs. i 54 kopiejki odszkodowania.

 

1Udowodnienie szlachectwa było kwestią o  wielkim znaczeniu praktycznym. Tytuł szlachecki dawał w w Imperium Rosyjskim wyłączne prawo do posiadania dóbr ziemskich z poddanymi, zwalniał od podatku pogłównego i osobistej służby wojskowej, dawał pierwszeństwo awansu w wojsku i w służbie urzędniczej oraz szereg przywilejów w szkolnictwie, sądownictwie i w innych dziedzinach życia. W roku 1800 dano szlachcie dwa lata na przeprowadzenie wywodu szlachectwa, później kilkakrotnie przedłużano termin , aż wreszcie 6 marca 1808 roku nie określono go w ogóle, powołując się na trudności, jakie miała szlachta z dostarczeniem dokumentów. Po powstaniu Listopadowym władze zaborcze narzuciły polskiej szlachcie konieczność udowodnienia szlachectwa, tłumacząc to koniecznością racjonalizacji struktury stanu szlacheckiego. 19 października 1831 roku car Mikołaj I podpisał ukaz „O podziale i urządzeniu szlachty w zachodnich guberniach". W myśl dokumentu „prawdziwymi szlachcicami" byli jedynie ci, którzy wylegitymowali się przed Heroldią. Pozostali mieli zostać włączeni do stanów opodatkowanych. Rosjanom nie chodziło jednak o „czystość” stanu szlacheckiego. Zaborca miał na względzie przede wszystkim zmniejszenie liczby polskiej szlachty, uważając, zwłaszcza drobną szlachtę, za ośrodek nieustającego buntu, za ostoję idei niepodległej Rzeczypospolitej, polskości i katolicyzmu, za siłę zbrojną gotową ruszyć do walki o niepodległość na każde wezwanie ziemiaństwa. Wyłączenie wielkiej liczebnie zbiorowość ze stanu szlacheckiego, jej roztopienie w masie plebejskiej i skonfliktowanie z tymi, którzy szlachectwo zachowali, miało osłabić polskie społeczeństwo. Większość szlachty, zwłaszcza na Kresach, żyła bardzo skromnie, była często niepiśmienna i wniewielkim stopniu używała dokumentów. Kilkudziesięcioletnie zmagania drobnej szlachty o uznanie jej prawa do pozostania w stanie szlacheckim i korzystania z przysługujących mu przywilejów były w istocie walką o przetrwanie i zachowanie swojej tożsamości.

2Rubel srebrem – waluta w carskiej Rosji. Przez większość XIX wieku rubel był walutą powiązaną ze srebrem. W obiegu znajdowały się banknoty, a państwo gwarantowało ich pełna wymianę na srebro, na żądanie posiadacza. Rynkiem walutowym zachwiały wojna krymska, w latach 1853–1856, po której rozeszły się kursy rubli papierowych i kruszcowych, oraz inflacja wywołana wojną turecką z lat 1877–1878. W drugiej połowie stulecia srebro szybko taniało. W latach pięćdziesiątych XIX w. relacja wartości złota i srebra kształtowała się w stosunku 1:15. Pod koniec tego stulecia wynosiła ona już 1:40. W 1897 dokonano reformy wprowadzając do obiegu złote ruble. Były to banknoty nowego wzoru, na których widniał napis: Bank Państwowy wymienia banknoty na złote monety bez ograniczenia kwoty. Wymiana banknotów jest gwarantowana całym majątkiem państwa.

3Wsie, w których nie było folwarku chodziły do pracy do tego folwarku, do którego należały. Były to tzw. wsie zarobne. Zdarzało się, że, ze względu na dużą odległość dzieląca wieś od folwarku, niektóre wsie nie odrabiały żadnych robocizn lecz uiszczały czynsz – była to tzw. wyspa czynszowa.

4Syn Michała Łuczyckiego. Właściciel Siadczy i Dobrakowa. Zmarł 9 czerwca 1846 w Warszawie.

5Organ działający w Królestwie Polskim w latach 1864-70 zajmujący się finansową stroną uwłaszczenia chłopów. Jej zadaniem było obliczanie wysokości odszkodowań dla właścicieli ziemskich z tytułu uwłaszczenia chłopów.