Królewskie ślady

Królewskie ślady to przede wszystkim słynny związek Elżbiety z Pilczy i Władysława Jagiełły. Zapewne królowa Elżbieta o wiele częściej, niż to wynika z zachowanych dokumentów, odwiedzała własne dobra. Z dokumentów znamy tylko jej pobyt w 1420 r. kiedy to przed 24 marca Elżbieta wraz z córkami i królewną Jadwigą przebywały w Pilicy,skąd razem wróciły do Krakowa. Nie ma jednak żadnych dowodów na to,że jej małżonek kiedykolwiek zawitał do Pilicy. Gościli tu za to inni władcy.

Królewna Jadwiga

Była córką Władysława II Jagiełły i jego drugiej żony Anny Cylejskiej. Urodziła się 8 kwietnia 1408. W 1413 r. na zjeździe w Jedlni ze względu na brak męskiego potomstwa jej ojca oficjalnie została ogłoszona dziedziczką tronu polskiego. 20 lub 21 marca 1416 została osierocona.W 1418 roku Jadwiga wraz z Elżbietą z Pilczy otrzymały od papieża Marcina V prawo używania ołtarza przenośnego a w 1420 ten sam papież zezwolił im na słuchanie mszy w miejscach objętych interdyktem czyli zakazem odprawiania obrzędów religijnych na danym terenie, przez grupę ludzi lub konkretną osobę. W średniowieczu interdykt był stosowany nawet wobec całych państw, kiedy ich władca szkodził papieżowi. W 1418 roku odnotowano wspólny wyjazd z Krakowa królowej Elżbiety wraz z królewną Jadwigą, które wyjechały 2 kwietnia z Krakowa do Olkusza gdzie spędziły noc z 2 na 3 kwietnia. Celem podróży królowej był Brześć Kujawski. Podróż przez Olkusz zamiast tradycyjnej trasy przez Żarnowiec sugeruje, że z Olkusza panie pojechały przez Pilicę. Nie wiadomo, czy do Brześcia Kujawskiego dotarła także królewna Jadwiga. 29 i 30 sierpnia 1418 Elżbieta z Jadwigą przebywały w Proszowicach a od 30 sierpniado 19 wrześniaw Krakowie. 19 września były znowu w Proszowicach skąd królowa udała się na Litwę a Jadwiga pozostała w Proszowicach. Potem Elżbieta i Jadwiga przebywały razem w Krakowie do 18 lutego 1419. 18 lutego 1419 r. odnotowano wspólny wyjazd Elżbiety wraz z królewną Jadwigą do Jedlni gdzie od 2 do 4 III marca przebywał Jagiełło. Królowa i królewna sporo czasu spędzały razem. W rachunkach dworu odnotowano ich wspólny pobyt w Proszowicach 18-22 marca 1419 gdzie spotkały się z królem, w Krakowie: od 23 marca do 26 kwietnia, od 20 maja do 1 lipca i od 22 lipca do 12 sierpnia 1419. Od 1419 r. Jadwiga była swatana z Bogusławem IX (ur. około 1405 r.) księciem słupskim, który, nie będąc jeszcze w wieku pozwalającym na samodzielne rządy, był kandydatem do przejęcia władzy królewskiej w Szwecji i Danii.Do 1426 władzę w jego imieniu sprawowała matka. Równocześnie prowadzone były rozmowy w sprawie wyswatania Jadwigi z ur. 19 listopada 1413 Fryderykiem II Hohenzollernem (Fryderykiem II Żelaznym) , synem elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna. Przed 24 marca 1420 roku królowa Elżbieta z Pilczy, z córkami i królewną Jadwigą,w drodze powrotnej z Miechowa do Krakowa, zajechały do Pilicy.

W kwietniu 1421 r. doszło do zawarcia układu między Polską a Brandenburgią, według którego Fryderyk II miał przybyć jak najszybciej do Polski, by zapoznawać się z językiem i obyczajami a do ślubu miało dojść , kiedy kandydat osiągnie lata sprawne, czyli około 1427 r. Również w jego wyniku W lutym 1422 miał miejsce ślub Jagiełły z Zofią Holszańską. 12 kwietnia 1422 Fryderyk przybył do Polski. Podczas koronacji królowej cesarz Zygmunt Luksemburski oraz król Danii, Szwecji i Norwegii Eryk Pomorski naciskali na wybór Bogusława IX na królewskiego zięcia. 31 X 1424 urodził się jednak następca tronu, Władysław Warneńczyk. Po nim przyszedł na świat Kazimierz (ur. 16 V 1426), który zmarł po kilku miesiącach (2 III 1427). Kolejny królewski syn przyszedł na świat 29 lub 30 XI 1427. Był nim Kazimierz IV Jagiellończyk. O rękę królewny starał się także na początku lat 30. XV w. o rękę Jadwigi dla swego syna starał się Janus, król Cypru. Jadwiga zmarła 8 grudnia 1431r. Królewna Jadwiga cały roku chorując, w sobotę przed Niepokalanem poczęciem żyć przestała. Wielu poczytywało, że przez macochę Zofię otruta ażeby nie była przeszkodą jaką do tronu z niej zrodzonym synom. Królewna zawsze była słabowita i śmierć mogła nastąpić w następstwie bliżej nieokreślonej choroby.

Pamięci Jadwigi poświęcony był łaciński wiersz Virginum o iubar, o inclita gloria regni, (Ozdobo dziewic, przesławna chwało królestwa) przypisywany Adamowi Śwince.

Jan II Kazimierz

(ur.1609 -zm.1672).Król Polski w latach 1648–68.Tytularny król szwedzki.Syn Zygmunta III Wazy i Konstancji z Habsburgów. Od 1649 roku żonaty z Marią Ludwiką.W roku 1655 gościł ,wraz z małżonką Marią Ludwiką, w Pilicy u Stanisława Warszyckiego. Wierny królowi w najtrudniejszych momentach Warszycki nazwał swego syna Janem Kazimierzem na jego cześć. Zapewne na prośbę Warszyckiego król Jan Kazimierz zwolnił w roku 1657 ,zniszczona przez Szwedów Pilicę od wszystkich ciężarów i kontrybucji. W 1668 roku abdykował i wyjechał do Francji.

August II Sas zwany Mocnym

(ur.1670–zm.1733).Król Polski w latach 1697-1704 i 1709-1733. Elektor saski (jako Fryderyk August I).W 1704 opozycyjna szlachta ogłosiła, przy poparciu szwedzkim, królem polski Stanisława Leszczyńskiego.Powrót na tron pol. (1709) umożliwiły mu zwycięstwo rosyjskie pod Połtawą i pomoc Piotra I oraz poparcie szlachty skupionej w konfederacji sandomierskiej.Saksonia przeżyła pod jego rządami okres rozkwitu, Polska -okres upadku. Słynął z miłostek. Wśród jego zdobyczy znajdowały się hrabina Cosel, K. Lubomirska, Maria Denhoffowa.Jego metresą i prawdopodobnie matką jego córki, za cichym przyzwoleniem męża, była podobno właścicielka Pilicy Emercjanna z Warszyckich Pociejowa .

August III Sas

(1696–1763) .Syn Augusta II. Król polski od 1733r.Elektor saski (jako Fryderyk August II). Osiągnął tron polski dzięki zbrojnej interwencji wojsk. rosyjskich i saskich, które pokonały kontrkandydata Stanisława Leszczyńskiego. Rządził za pośrednictwem faworytów,wśród których prym wiódł Henryk Graf von Brühl. Polski nie lubił. Bywał tu rzadko co nie przeszkodziło mu odwiedzić Pilicy w roku 1734 kiedy gościła go Maria z Wesselów Sobieska. Niecodzienna to wizyta wiedząc, że nie licząc okresu walki o tron i przymusowego pobytu w Warszawie w czasie wojny siedmioletniej ,król spędził w Polsce raptem dwa lata a rządził nią lat dwadzieścia siedem. 3 marca 1757 roku w mszy świętej w klasztorze pilickim uczestniczyli synowie króla Ksawery i Karol.

Fryderyk August I

Urodził się w roku 1750. Był wnukiem Augusta III sasa. Od 1763r. książę elektor saski. Twórca rozkwitu gospodarczego Saksonii w latach 1763-1806. W 1763r. jako wnuk Augusta III kandydował do tronu w Polsce wysuwany przez stronnictwo patriotyczne zgodnie z ideami Sejmu Czteroletniego. Dla utrzymania korony polskiej w rodzie Wettynów wiązał się z przeciwnymi sobie fakcjami w Rzeczypospolitej. 3 marca 1771r. po ogłoszonym przez konfederatów barskich bezkrólewiu, przywódca konfederacji biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński ofiarował mu koronę polską, której elektor jednak nie przyjął. Ze względu na brak aprobaty Rosji nie przyjął również korony ofiarowanej córce Marii Auguście,uznanej za infantkę polską.Podczas wojny francusko-pruskiej w 1806 początkowo był sojusznikiem Prus ale po bitwie pod Jeną przeszedł na stronę Napoleona.11 grudnia 1806 w Poznaniu podpisał traktat pokojowy z Francją i uzyskał tytuł królewski. 7 VII 1807 po traktacie w Tylży został księciem warszawskim. W 1811 ostatni raz przebywał w Warszawie. W 1813r. próbował rokować z Austrią warunki opuszczenia Napoleona. 19 X 1813 po Bitwie Narodów pod Lipskiem został wzięty do niewoli przez wojska koalicji. Zrzekł się tytułu księcia warszawskiego. Pożegnalna odezwa z 22 V 1815 zwalniała Polaków z przysięgi na wierność władcy Księstwa Warszawskiego. Zmarł w roku 1827. W 1810 roku w drodze z Częstochowy do Krakowa gościł w Pilicy u dziedziczki Teodory Kownackiej.

Karol Krystian Józef Wettin (1722 - 1763) był synem Augusta III i Marii Józefy. Dnia 3 marca 1757 roku gwardian pilickiego klasztoru, o. Piotr Czyżowicz celebrował mszę św. w kaplicy zamkowej w obecności synów Augusta III królewiczów Franciszka Ksawerego i Karola Krystiana. Karol Krystian podczas wojny siedmioletniej (1756-1763) walczył w armii austriackiej przeciw Królestwu Prus ćwicząc się w rzemiośle wojskowym,do którego początkowo został przeznaczony. Od roku 1758 roku przebywał w Sankt Petersburgu gdzie w 1759 roku dzięki zabiegom politycznym ojca i poparciu cesarzowej Elżbiety został wyznaczony do objęcia tronu Kurlandii i Semigalii gdzie jego rządy były od początku uzależnione od sytuacji w Rosji. 8 stycznia 1760 książę złożył hołd lenny Augustowi III a 25 marca 1760 roku zawarł potajemnie ślub z Franciszką Krasińską, córką Stanisława, starosty nowomiejskiego oraz dziedzica Maleszowej i Węgrowa. Franciszka słynęła z urody, wdzięku,wykształcenia i dobrych cech charakteru co uczyniło z niej obiekt pożądania wielu kandydatów do jej ręki. Karol roztoczył przed wybranką olśniewające perspektywy z koroną królewską włącznie.25 marca 1760 r. Franciszka poślubiła go potajemnie w Warszawie. Małżeństwo nie przyniosło jej jednak szczęścia gdyż August III potraktował ślub jako niebyły traktując synową z lodowatym chłodem. Karol pod naciskiem rodziny szybko ostygł w miłosnym zapale nie wykazując chęci do dzielenia z małżonką stołu i łoża. W 1763 roku gdy na tron rosyjski wstąpiła Katarzyna II Karol Krystian został oblężony przez wojska rosyjskie na zamku w Mitawie,utracił tron i wyjechał na stałe do Drezna porzucając Franciszkę bez zapewnienia jej godziwego utrzymania. Wkrótce zaangażowała się ona po stronie konfederacji barskiej, stając się jej prawdziwym dobrym duchem. Ostatecznie, na skutek interwencji cesarzowej Marii Teresy i Zofii Lubomirskiej królewicz Karol zdecydował się w czerwcu 1775 r. zabrać żonę do siebie. Małżonkowie zamieszkali w zamku Elsterwerda w Saksonii. W 1776r. Sejm Rzeczpospolitej po uznaniu małżeństwa zabezpieczył dożywocie Franciszce jako królewiczowej polskiej. Jedyne dziecko pary książęcej, córka Maria Krystyna Albertyna poślubiła księcia Karola Emanuela Sabaudzkiego, a po jego śmierci księcia de Montléar. Wnukiem Karola i Franciszki, z pierwszego małżeństwa Marii Krystyny Albertyny, był Karol Albert, król sardyński w latach a prawnukiem – Wiktor Emanuel II pierwszy król zjednoczonych Włoch. W 1768 roku Sejm Rzeczypospolitej przyznał Karolowi roczną pensję 12 000 dukatów. W tym czasie związał się on z konfederatami barskimi, licząc na odzyskanie tronu Kurlandii i Semigalii oraz na otrzymanie korony polskiej. W 1771 roku wysnuto niezrealizowany plan sprowadzenia do Rzeczpospolitej, królewicza ,który miał stanąć na czele konfederacji. Sejm rozbiorowy przyznał w 1773 Karolowi Krystianowi Wettynowi roczną pensję 134 000 złotych. W 1776 roku sejm a w 1793r. konstytucja sejmu grodzieńskiego potwierdziła wysokość pensji książąt saskich. Karol Krystian Wettyn zmarł w Dreźnie. Pochowany został w klasztorze St. Marienstern na Łużycach. Franciszka wiodąc samotne życie pełne trosk materialnych i przykrości ze strony dworu zmarła w kwietniu 1796 r., po dwuletnim zmaganiu się z rakiem piersi. Jej nieszczęśliwe losy przypominają do złudzenia dzieje Marii z Wesslów Sobieskiej.

 Franciszek Ksawery Wettin (1730-1806) Z bratem Karolem Krystianem brał udział3 marca 1757r. w mszy w pilickim klasztorze. August III dochował się czternaściorga dzieci. Oficjalnym następcą tronu był zdolny lecz przykuty do fotela Fryderyk Krystian. Ulubieńcem króla był młodszy syn, Konrad. To jego widział ojciec w przyszłości na tronie Rzeczypospolitej. Po śmierci Augusta III w 1763r. elektorem Saksonii został wspomniany Fryderyk Krystian, który zmarł nagle 17 października 1763 po 74 dniach sprawowania władzy. Zastąpił go wówczas jako książę regent Saksonii kolejny syn Augusta III,Franciszek Ksawery, który miał sprawować władzę wraz ze szwagierką Marią Antoniną Walpurgis z bawarskiej dynastii Wittelsbachów dopóki jej syn,Fryderyk August III, nie uzyska pełnoletności. Franciszek Ksawery kontynuował reformy rozpoczęte przez brata popadając z tej przyczyny w konflikt ze społeczeństwem ze względu na ich koszty. Podczas regencji próbował wprowadzić plan reformy armii pruskiej w oparciu o model Fryderyka Wielkiego. W 1768 elektor Fryderyk August III został formalnie proklamowany elektorem saskim i Franciszek Ksawery zakończył sprawowanie tego stanowiska. 9 marca 1765 w Dreźnie zawarł związek morganatyczny z włoską damą do towarzystwa jego szwagierki contessą Marią Chiarą Spinucci. Związek był trzymany w tajemnicy do 1777r. Kiedy został formalnie ogłoszony i zalegalizowany. W 1769 wyjechał z rodziną do Francji do domu młodszej siostry Marii Józefy, która zmarła dwa lata wcześniej. Żył we Francji ponad 20 lat używając tytułu Gräf von der Lausitz. W 1774 jego siostrzeniec, Ludwik XVI, został królem Francji. Wraz z rodziną Franciszek Ksawery opuścił Francję po rozpoczęciu Rewolucji Francuskiej wyjeżdżając do Rzymu. Po śmierci żony w 1792 r. opuścił Rzym wrócił do Saksonii i osiadł w Schloss Zabeltitz gdzie zmarł w wieku 75 lat.

1592. Zygmunt III Waza i Anna Habsburżanka

W "Kronice" Marcina Bielskiego znajduje się opis:

Wjazd arcyksiężnej rakuskiej Anny do Krakowa, małżonki -pierwszej Zygmunta III, królowej polskiej na wesele. 

Dnia 20. maja w tymże roku 1592 wyjechała arcyksiężna z Balic do Krakowa, przeciw której wyjechał król w pole w poczcie ludzi niemałym, a poczty były na schwał cudne i kosztownie ubrane tak, iż wszystkie od złota, srebra, teletów i złotogłowów się świeciły. Ktemu konie takie cudne były, że się im cudzoziemcy wydziwić nie mogli. Jakoż to samo z podziwieniem u nich było, że naprędce król na tak piękne i dosyć okazało wojsko się zebrał. Było wojaka wszystkiego, tak jazdy jako i piechoty i z piechotą miejską do sześci albo siedmi tysięcy. Więc miejska piechota w jednej barwie brunatnej wszystka po włosku była. Z arcyksiężną nie wiele ludzi było, bo dla tych wieści zdało się cesarzowi, aby jak naskromniej jechała; jakoż pięciuset osób wszystkich nie było więcej. Był z nią biskup wrocławski a landgraf z Lichtenbergu. Sama na wozie świetnym i cudnym jechała. Po prawej stronie królowa córka jej siedziała w szacie srebrogłowowej. Potem ich pod namioty król przyjmował, których było trzy rozbitych w polu; do jednego arcyksiężna siadła z królową, a w drugim król był z radami, w trzecim, co był w pośrodku, witali się. Królowe król naprzód witał, potem arcyksiężnę. Gdzie uczynił rzecz do króla Jan Tarnowski podkanclerzy koronny, dziękując p. bogu za to, że arcyksiężnę i królowę panię naszą w dobrem zdrowiu przywieść raczył, a p. boga prosząc, aby te zaczęte sprawy i to małżeństwo święte sam tak prowadzić raczył, coby było z dobrem, jako tych państw sobie przyległych tak też i chrześcijaństwa wszystkiego. Po tej przemowie arcyksiężna odpowiedzieć kazała biskupowi swemu. Więc zasię od królowej starej ksiądz Goślicki biskup przemyski uczynił przemowę. Potem poczty się wszystkie okazawszy poszły naprzód do miasta. Za nimi król jechał, więc królowa z arcyksiężną matką swą przesiadłszy się na wóz inszy, który miała od króla, piękny i kosztowny; a w nim było ośm koni na urząd cudnych¹, potem królowa stara z królewną szwedzką. Więc fraucymer także; wjechali w miasto już przed wieczorem bramą śgo Floryana. Przed Kleparzem w polu była też brama uczyniona z napisy, które podtenczas służyły, i z muzyką barzo osobliwą. Druga brama nad zwodem tworzyjańskiej bramy², a na tej przyprawieni byli dwaj Satyrowie nakształt mężczyzny z białogłową, którzy trzymali orła wielkiego białego. Trzecia brama przed kościołem panny Maryej³ pod kamienicą Myszkowskich⁴, a na tej też była muzyka wdzięczna. Czwarta na grodzkiej ulicy barzo ochędożna ⁵, na której grało dziesięć białych, które były Padniewskiej kasztelanki oświęcimskiej ⁶. Był też arcus tryumphalis ⁷przed zamkiem i dwie pyramidzie przytem. Na mieście wszędzie, gdzie królowa jechała, kobiercami i oponami ⁸ kamienice obito. Przed mynicą ⁹ pieniądze miotano nakształt ortów ¹⁰, na których były po jednej stronie dwie palmie, między niemi rzeka, przez którą się siebie sięgały ono palmy; po drugiej napis w ten sens, że miłość rzeczy rozróżnione złącza. Piechota na mieście po obu stron stała, także jezda począwszy od bramy aż do samego zamku. Pod zamkiem po górze wszędzie rozsadzano piechotę, gdzie działa wytoczono. Skoro minęła królowa, strzelbę¹¹ogromną puszczono. A gdy do kościoła wysiadła, jęto z dział zarazem bić, i ona piechota, która była pod zamkiem, barzo długo strzelbę trzymała. Dnia tegoż, kiedy królowa wjeżdżała w Kraków, obrał się jeden ciesielczyk Niemiec, który stanął na samej gałce wieży panny Maryej, mając proporzec z tawty¹²czerwonej i białej, na którym był we środku orzeł wielki biały malowany. Było tawty w tym proporcu łokci 40. I z tak wielką rzeczą na gałce stanąwszy, władał i obracał nim dobrze, a gdy mu zawadzał powietrznik ¹³, zdjął go z żerdzi albo z drąga żelaznego i spuścił na dół a sam przy onym drągu stanąwszy dopieroż obracał proporcem tak długo, aże wszyscy w miasto wjechali. Dosyć zaprawdę ten tam człowiek z siebie czynił, gdyż rzecz była niemała, do tego wiatr wielki, a przecie niem tak mógł władać. Pod nim siedział na drabinie trębacz, (który) mu przytrębował.

Nazajutrz nic nie sprawowano -co było we środę przed bożem ciałem ¹⁴ - albowiem z drogi spracowani wczasowi swemu dogadzali. Jednak przecie król, arcyksiężna i z matką byli w kościele na zamku na procesyej.

 Według "Konigliche Heimfurung" z 1592 zacytowanej przez Ambrożego Grabowskiego w "Ojczystych spominkach" (1845) było to „osiem pięknie ubranych panien, śpiewających pięknymi głosami przy odgłosie szałamajów¹³ co równie dla wzroku miłe jak dla słuchu wielce wdzięczne było.”

 1. „z piękną uprzężą”

2. dawna nazwa  Bramy  Floriańskiej

3. Kościół Mariacki w Krakowie

4. kamienica przy rynku u wylotu ul.Floriańskiej. W XVI wieku została kupiona przez margrabiego Zygmunta Myszkowskiego.

5. „porządna”

6. Jadwiga z Dembińskich Padniewska, córka starosty chęcińskiego Stanisława Dembińskiego, żona Wojciecha Padniewskiego. Zmarła w 1607 r. Pochowana prawdopodobnie w Pilicy w krypcie pod kaplica Padniewskich. Dobrodziejką krakowskich jezuitów u Św. Barbary. Zmarła w 1607 r. Matka Stanisława oraz Elżbiety, żony Jerzego Wojciecha Buczackiego i Jadwigi, żony Marcina Dersława Zborowskiego (obie zmarły przed końcem 1610 r.).

6. łuk triumfalny

7. opończa

8. mennica

9. rodzaj monety. Pierwsze polskie orty wybito w 1608 r. za Zygmunta III Wazy w mennicy gdańskiej.

10. „strzelanina”

11. gęsta i sztywna tkanina wykonana z naturalnego jedwabiu, szeleszcząca i mieniąca się przy poruszaniu. Wykorzystywana najczęściej w sukniach wieczorowych i balowych.

12. blaszana chorągiewka na dachu wskazująca kierunek wiatru.

13. dawny instrument dęty drewniany. Powstał ok. XIII wieku we Francji. Około połowy XVII wieku wykształcił się z niej obój, który wyparł ją w XVIII w.

Scena uroczystego wjazdu księżniczki Anny do Krakowa w 1592 r.

Autor nieznany. Miedzioryt z "Königliche Heimführung in Polen (...) wyd.1592. Eksponat w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa

Szałamaj