Henryk Hirszberg

Henryk Hirszberg urodził się 2 stycznia 1857r. w Pilicy. Do Łodzi przybył w końcu lat 70. XIX w. Ożenił się z Zofią Buber, urodzoną w 1869 roku we Lwowie. Małżeństwo miało cztery córki. W 1889 Henryk Hirszberg założył z Edwardem Birnbaumem firmę handlową, która najpierw zajmowała się zbytem towarów włókienniczych w Królestwie Polskim a następnie produkcja tkanin. Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych powstała w Łodzi przy ulicy Wodnej (wówczas nr 16, obecnie nr 23). W 1905 roku Hirszberg i Birnbuaum zatrudniali trzystu praconików. W listopadzie 1906 w wieku 49 lat zmarł Edward Birnbaum.

Henryk i Zofia Hirszbergowie byli fundatorami budynku w Łodzi przy ul. Północnej 38, który tuż przed wybuchem I wojny stał się siedzibą Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Opieki nad Sierotami i miał służyć jako Dom Sierot dzieciom pozostającym pod opieką towarzystwa. Wybuch I wojny uniemożliwił Hirszbergom przepisanie tytułu własności nieruchomości na rzecz ŁŻTOS. W okresie wojny przebywali oni poza Łodzią. Dopiero na przełomie lat 1918/1919 sfinalizowano transakcję. Członkami Zarządu Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Opieki nad Sierotami, byli: Maks Ginsberg, dr Stanisław Gutentag, Zofia Hirszbergowa, Bella Hilsbergowa, S. Hirszsohn, Eliza Kipperowa, Franciszka Krawetzowa, Salomea Landsbergowa, Stefania Oppenheimowa, Józef Rosenblatt, C. Wachsowa, Beniamin Perelstein i Salomon Budzyner.

Dawny sierociniec przy ulicy Północnej ufundowany przez Hirszbergów

W 1912 r. firma Hirszberg i Birnbaum została przekształcona w spółkę akcyjną. W 1920 zmarła Zofia Hirszberg. W Podręcznym Rejestrze Handlowym na rok 1926 zanotowano:

Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Tkackich „Hirszberg i Birnbaum". Celem towarzystwa jest kontynuowanie i rozwój działalności parowej przędzalni i tkalni wyrobów wełnianych i prowadzenie handlu wyrobami pomienionej fabryki. Łódź, Wodna 23. Istnieje od 1912 r. Kapitał zakładowy 6000 sztuk akcji po 250 rubli każda. Zarząd firmy stanowią: pp. Marja felixowa, Salo Budzyner, inż. Leon felix, Dr. Gustaw Birnstein, Marja Budzynerowa. Dyrekcja: pp. Salo Budzyner, inż. Leon Felix, Weksle, plenipotencje, umowy, kontrakty, akty winne być podpisywane przez dwóch członków zarządu, lub zastępców, lub samodzielnie przez dyrektora zarządzającego. Czeki podpisuje jeden z dyrektorów upoważniony do tego przez zarząd. Do podpisywania i odbioru korespodencji upoważniony jest każdy członek zarządu samodzielnie. Prezesem był Salo Budzyner. Biuro zarządu mieściło się przy ul. Piotrkowskiej 96 w budynku Towarzystwa Zakładów Elektrotechnicznych Siemens i Halske (przedstawicielstwo na Królestwo Polskie firmy Siemens i Schukert).W latach międzywojennych Towarzystwo Wyrobów Tkackich Hirszberg i Birnbaum zatrudniało 375 robotników, posiadał 470 krosien angielskich i sprzedawało rocznie towary za 6 mln złp. W 1929 roku Salo Budzyner został prezesem Jarociński SA. W 1938 dyrektor zarządzający firmy, inż. Leon Felix, został viceprezesem spółka akcyjnej Pabianickie Zakłady Włókiennicze POLANA, która wdrażała produkcją lanitalu, sztucznych włókien z kazeiny mających imitować wełnę. W 1939 dyrektorami zarzadzającymi firmy Hirszberg i Birnbaum byli Salo Budzyner i Leon Felix (Produkcja lanitalu w Pabianicach zakończyła się fiaskiem) a dyrektorem F.Kołtoński.

Po II wojnie światowej upaństwowione zakłady działały pod nazwę Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Włady Bytomskiej. Patronką była działaczka komunistyczna zamordowana w 1938 roku, która pracowała tutaj w latach 1937-1938. W czasach PRL była symbolem kobiety walczącej o socjalizm.Obecnie budynki fabryczne zostały rozebrane. Na ich miejscu miała wznieść osiedle mieszkaniowe.

Między Wólczańską i Kościuszki stanęły budynki stanowiące przed woją własność Hirszbergów. Około 1896 roku od strony ul. Wólczańskiej, pod numerem 36, na zlecenie Zofii Hirszberg została wybudowany parterowy dom mieszkalny. Budynek został przebudowany w 1926 roku wg projektu Jerzego Mutza. Po wojnie mieścił się w nim komisariat. Budynek od strony al. Kościuszki, pod numerem 19, został wybudowany w 1910 roku. Pierwotnie był to obiekt przemysłowo-handlowy wynajmowany różnym firmom. W 1927 roku córki Zofii Hirszberg wydzierżawiły budynek Kasie Chorych, która zajmowała go do wybuchu wojny. W 1949 roku znalazł w nim siedzibę Wydział Ewidencji Ludności, a w latach 70. przekazano go ówczesnej milicji na komisariat. Budynek ma stać się siedzibą Miejskiej Pracowni Urbanistycznej oraz Konserwatora Zabytków. Utworzone w nim zostanie Lapidarium Detalu Architektonicznego gdzie będzie można zobaczyć sztukaterie i ozdoby z dawnych łódzkich willi, kamienic czy fabryk.

Projekt lapidarium w dawnej kamienicy Hirszbergów