Fotografowie
O Pilicy » Żyli wśród nas » Goście » Fotografowie
Zachowało się wiele fotografii dawnej Pilicy. Część z nich została wykonana przez członków Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, którzy podczas wycieczek inwentaryzacyjnych w pierwszych latach XX wieku dokumentowali rodzime zabytki. W tym czasie członkowie ToNZP kilkakrotnie odwiedzili Pilicę. Wśród tych, którzy odwiedzili nasze miasto byli wybitni fotografowie i architekci.
Tyburcy Chodźko.
Urodził się 14 kwietnia 1840 roku w folwarku Wilejkowicze na Litwie jako syn Jana i Izabeli. Pochodził ze szlacheckiego rodu jednak jego rodzice nie należeli do ludzi zamożnych. Od najmłodszych lat musiał więc pracować. Przed 1860 rokiem mieszkał i pracował w Dziewiętnicach w Guberni Wileńskiej jako sekretarz powieściopisarza i pamiętnikarza Ignacego Chodźko. Wziął udział w powstaniu styczniowym za co został zesłany do Wiatki. Z zesłania powrócił na początku lat 70-tych XIX wieku. Władze carskie nie zezwoliły mu na powrót do Wilna. Za przywiezioną gotówkę prowadził w różnych okresach zakłady fotograficzne w Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Warszawie, Ciechocinku i Druskiennikach. W 1874r. stworzył pierwszy tom „Albumu widoków krajowych”, w którym znalazły się fotografie pałacu w Pilicy i zamku Smoleniu.
Około 1880 zamieszkał w Łomży gdzie otworzył zakład fotograficzny. Został powołany na członka Gubernialnej Komisji Podatku Przemysłowego. Zarządzał rachunkowością w Kasie Pożyczkowej Przemysłowców Łomżyńskich, dwukrotnie wybierano go naczelnikiem Straży Ogniowej. Współpracował z teatrem amatorskim. Był członkiem dozoru kościelnego, członkiem gubernialnej komisji podatku przemysłowego. Udzielał się w towarzystwach obywatelskich i w łomżyńskich instytucjach. W 1900 roku wyjechał do Wilna.Zmarł 13 sierpnia 1908. Został pochowany na cmentarzu na Rossie. Kurier Warszawski z 31.08.1908 donosił: „ W dniu 13 sierpnia 1908 roku zgasł w Wilnie po długich i ciężkich cierpieniach obywatel miasta Łomży, były właściciel zakładów fotograficznych w Łomży w Wilnie, w Druskiennikach śp. Tyburcy Chodźko, pracownik niezmordowany, szermierz postępu i pracy u podstaw działacz dla dobra społecznego niestrudzony”. Chodźko specjalizował się w portrecie i w widokach miejskich. W zbiorze rycin Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości znajdowały się tablice z jego . Kolekcję zawierającą zdjęcia autorstwa Chodźki i dokumenty posiada Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży.
Jedna z najstarszych fotografii Pilicy.Wykonana została przez T.Chodźkę w 1874r.
20 września 1878 r., po uzyskaniu zezwolenia władz, w Kielcach, przy ul. Dużej, „Zakład Fotograficzny Warszawski Wilkoszewski i Grodzicki” otworzyli przybyli z Warszawy Bronisław Wilkoszewski i Józef Grodzicki. Po dwóch latach wspólnicy rozdzielili się. Wilkoszewski pozostał w Kielcach a Grodzicki wyjechał do Radomia. Zakład Wilkoszewskiego przetrwał w Kielcach do września 1888 r., kiedy to zakład wraz z filią w Busku, od wyjeżdżającego do Łodzi właściciela odkupił, przybyły z Zamościa Stanisław Rachalewski, syn burmistrza tego miasta Bolesława. W latach 1889–1892 prowadził kielecki zakład wspólnie z Bolesławem Różyńskim. W 1907 r. Rachalewski sprzedał zakład Adamowi Badzianowi. Stanisław Rachalewski jest autorem fotografii zamku Pilcza w Smoleniu zamieszczonej w wydawnictwie „Kraj w obrazach : zbiór fotografji najbardziej uwagi godnych miast, okolic, zabytków starożytności i dzieł sztuki. Seria 1, Królestwo Polskie. Zebrał Woźniak, Konstanty. Wydawcą (Kraków, 1899) była drukarnia W. L. Anczyc i Spółka. W latach 1900-1905 Rachalewski wydał serie pocztówek przedstawiajacych zdjęcia Kielc i okolic.
Historię życia i pasji Rachalewskiego przedstawia film zrealizowany na podstawie opracowania Jarosława Machnickiego ''Historia fotografii w Kielcach w latach 1839–1945".
Julian (Juliusz) Lucjan Dzierżanowski.
Urodził się 22 II 1873 w polskiej rodzinie ziemiańskiej w Czerniowie na Ukrainie. Ukończył rosyjskie gimnazjum w Kijowie. Studiował w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, który ukończył z wyróżnieniem w 1899r. Po studiach przeniósł się do Warszawy. W latach 1898-1901 odbył praktykę u architekta Sroki w Brzezinach koło Łodzi a w latach 1901 – 1903 w biurze architekta K. Wojciechowskiego. W 1902r. ożenił się z Pauliną z Wysockich. Pierwszy syn, Jerzy Dzierżanowski zginął w wieku 17. lat, 15 sierpnia 1920 roku w bitwie nad Wkrą, jako ochotnik 201. pułku piechoty. Drugi syn, Lech Dzierżanowski, w czasie II wojny światowej trafił do obozu na Majdanku, z którego został uratowany. Resztę wojny spędził w partyzantce. W latach 1903-1920 pracował jako architekt miejski w Warszawie. W tym czasie dwukrotnie wyjeżdżał do Paryża (1903, 1906), gdzie studiował nowoczesne rozwiązania budowli publicznych. Wprowadzał do swych projektów francuską nowoczesność co owocowało pewną lekkością stylu. Równocześnie wykorzystywał wzory polskiej architektury wiejskiej, dworkowej czy kościelnej, którą utrwalał na fotografiach i akwarelach. w swoich dziełach architektonicznych, zwłaszcza późniejszych, kontynuował tradycje polskiego stylu budownictwa, który studiował i zachowywał, uzupełniając go własną, często dowcipną inwencją. Doskonale rysował i malował, wykonał wiele artystycznych szkiców, studiów, rysunków i wzorów dla sztuki użytkowej, grafik w różnych technikach i obrazów akwarelowych, z czego większość przepadła w czasie II Wojny Światowej. Tematem jego szkiców, akwarel i grafik (akwaforty, akwatinty) były również typy ludzkie z warszawskiej ulicy. Projektował też meble i inne obiekty sztuki użytkowej. Był członkiem TMF i Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W 1911r. odwiedził Pilicę dokumentując na fotografiach tutejsze zabytki. Od 1918r. pełnił obowiązki Naczelnika Budownictwa, czyli głównego architekta Warszawy. W roku 1920 zrezygnował z pracy w magistracie i założył własne biuro architektoniczne, które działało dziesięć lat. Projektował budynki użyteczności publicznej, kościoły, kamienice i wille. W 1929 r. Julian Dzierżanowski zawarł drugi związek małżeński z Anną z Pańkowskich. Z którą miał syna, Andrzeja Marię Dzierżanowski.W latach 1930 – 1936 pracował w Ministerstwie Komunikacji. W 1937r. przeszedł na emeryturę. W czasie wojny mieszkał w Krakowie, gdzie wykładał w szkole technicznej. Zmarł 24 IV 1944r.
Rynek w Pilicy.Fot.J.Dzierżanowskiego z 1911r.
Juliusz Kłos
Urodził się 8 sierpnia 1881 w Warszawie. W 1899r. Ukończył gimnazjum w Kaliszu. W latach 1899-1901 studiował na Politechnice Warszawskiej a w latach 1901-1908 na wydziale architektury politechniki w Wiedniu gdzie uzyskał dyplom. W latach 1909-1911 pracował styryjski Urzędzie Budowlanym w Grazu. W 1912r. powrocił do kraju i założył biuro architektoniczne w Warszawie. Od 1912 był członkiem Wydziału Konserwatorskiego Towarzystywa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W latach 1912–1914 był jego sekretarzem. Jeden z najaktywniejszych uczestników wypraw inwentaryzacyjnych organizowanych przez tę sekcję Towarzystwa. W maju 1914 r. przebywał w Pilicy gdzie wykonał kilkadziesiąt fotografii dokumentacyjnych. W latach 1915–1916 był zaangażowany w prace Komisji Opieki nad Gmachami Publicznymi jako opiekun pałaców Na Wyspie i Myślewickiego w Łazienkach Królewskich. Pod jego kierunkiem po raz pierwszy wykonano inwentaryzację architektoniczną i fotograficzną obu budynków. Był jednym z inicjatorów i organizatorów wystawy „Wieś i miasteczko” oraz autorem wprowadzenia do albumu wystawy. Był twórcą wielu dokumentacji fotograficznych Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Do zbiorów Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości przekazał blisko 300 zdjęć i ponad 700 negatywów swojego autorstwa. Od 1916 do 20 wykładał na wydziale architektury Politechniki Warszawskiej. Od 1918 pracował w Ministerstwie WriOP, potem w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W 1920 roku, staraniem Ferdynanda Ruszczyca, organizującego Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, został powołany jako profesor nadzwyczajny katedry architektury tego wydziału. Stanisław Lorentz wspomina: „Z nim naprawdę mogłem mówić o historii architektury, on wtajemniczony był w problemy konserwatorskie…Jego doświadczenie w sprawach konserwacji zabytków architektury, którym się ze mną chętnie dzielił, było dla mnie niezwykle cenne…”. Od 1920 był profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego. W latach 1920–1929 kierował katedrą architektury. Później wykładał historię architektury. Był dziekanem wydziału sztuk pięknych w latach 1926-1929. W latach 1929-1932 kierował pracami konserwatorskimi na Górze Zamkowej. Zajmował się rekonstrukcją dziedzińca Piotra Skargi Uniwersytetu Stefana Batorego. Przeprojektował budynki Uniwersytetu Stefana Batorego, by umożliwić ich wykorzystanie jako sale wykładowe i gabinety. Brał udział w w odnowieniu kościołów św.Kazimierza, św.Ignacego i Wizytek. Prowadził prace konserwatorskie w katedrze po powodzi w 19131 r. Dokumentował architektoniczne zabytki południowo-wschodniej części kraju, i je fotografował. Opracował przewodnik po Wilnie (wydany w 1923, 1929 i 1937). Jest autorem osiedla urzędniczego zaprojektowanego w Brasławiu w okresie II Rzeczypospolitej. Osiedle zostało zabudowane kilkurodzinnymi domkami w jednym stylu pośród zieleni na wzór miasta-ogrodu. Dzięki jego inicjatywie ogromny zbiór dokumentacji pomiarowej i fotograficznej, gromadzonej na potrzeby wydziałów konserwatorskiego i inwentaryzacyjnego, został ofiarowany Wydziałowi Architektury Politechniki Warszawskiej. Zmarł 5 stycznia 1933 w Wilnie. Pochowany na Cmentarzu Na Rossie.
Grób J.Kłosa w Wilnie
Kościół św.Piotra na fotografii J.Kłosa wykonanej w 1914r.
Henryk Poddębski
Urodzony w 1890 roku w Chrząstowie (obecnie dzielnica Koniecpola). był synem Jana i Marii z Bądczyńskich. Po przedwczesnej śmierci ojca, rodzina opuściła Chrząstów i zamieszkała w Warszawie. Ukończył Szkołę Handlową Warszawskiego Zgromadzenia Kupców. Prawdopodobnie z fotografią po raz pierwszy zetknął się podczas pracy w warszawskiej księgarni Jana Gebethnera. Bywali tam wówczas najznamienitsi polscy krajoznawcy, m.in. Aleksander Janowski czy Kazimierz Kulwieć, którzy w roku 1911 skłonili młodego kupca do wstąpienia w szeregi Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Poddębski fotografował Lubelszczyznę, Polesie, Kielecczyznę. Później jego wyprawy były coraz lepiej przygotowane i coraz dalsze. Odwiedził swoje strony rodzinne i Jurę Krakowsko-Częstochowską. W 1914 r. przebywał w Pilicy dokumentując tutejsze zabytki. W 1914 roku odwiedził również Podole. W roku 1917 został sekretarzem Komisji Fotograficznej PTK. W latach 20. i 30. Orłowicz i Poddębski odbyli wspólnie przeszło 30 podróży krajoznawczych, w tym 10 po Kresach. W 1925 Orłowicz i Poddębski odbyli niezwykle owocną pod względem zgromadzonego materiału podróż na Wołyń. Od tego momentu – zapoczątkowanego obszernym reportażem z Wołynia zamieszczonym na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” – zdjęcia Poddębskiego coraz częściej pojawiały się w prasie, książkach, wydawnictwach albumowych. Od 1925 r. był właścicielem zakładu fotograficznego przy ul. Marszałkowskiej, specjalizującego się w fotografii krajobrazowej. Przez cały okres międzywojenny dokumentował Warszawską architekturę , pozostawiając pokaźny zbiór negatywów. Fotografował kresy, Lubelszczyznę, Polesie i Kielecczyznę, Pomorze, Mazury i Śląsk, w latach 20. i 30. Wraz z Mieczysławem Orłowiczem odbył ponad 30 wycieczek krajoznawczych po terenach II Rzeczpospolitej. Zasłynął zwłaszcza zdjęciami wykonanymi na Kresach. w roku 1928 – została udokumentowana Wileńszczyzna i Ziemia Nowogródzka, później Podole, natomiast w latach 30. Huculszczyzna, Wielkopolska, Kujawy, Ziemia Kielecka, Ziemia Krakowska i Ziemia Lwowska, Pomorze, Mazury, Śląsk. Około 1931 roku fotografował Lublin. Poddębski opowiadał się po stronie tzw. fotografii czystej, bez manualnej ingerencji w odbitkę. Był świadomym swej misji dokumentalistą, którego nie interesowały rozważania o artystyczności bądź nieartystyczności swoich zdjęć. Cały okres okupacji spędził w Warszawie, działając w konspiracji. W tym czasie nie fotografował . Po Powstaniu Warszawskim został wywieziony do obozu w Niemczech, gdzie zmarł w 1945 roku w hitlerowskim obozie Veihingen koło Stuttgartu. Swoje zdjęcia publikował w książkach, albumach i czasopismach krajoznawczych. Duża część jego dorobku, szacowanego na ponad 20 tysięcy zdjęć, przetrwała okupację oraz powstanie warszawskie i znajduje się obecnie w Instytucie Sztuki PAN oraz w posiadaniu córki autora.
Pałac w Pilicy na fotografii H.Poddębskiego wykonanej w r.1914
Stanisław Rakowski
Fotograf amator, zapewne kierownik pracowni fotograficznej Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w latach 1915–1916. W zbiorach Towarzystwa znajduje się blisko 280 jego fotografii widoków Warszawy i okolic oraz reprodukcji starych zdjęć a także ponad 1000 negatywów szklanych, w większości reprodukcji. W zbiorach TOnZP znajdują się fotografie Pilicy wykonane przez S.Rakowskiego w latach 1917-1919. Niektóre z nich są prawdopodobnie fotokopiami wczesniejszych fotografii.
Pałac w Pilicy na fotografii S.Rakowskiego
urodził się w 1877r. Mieszkał w warszawie. Był fotografem amatorem z Warszawy, współzałożycielem i członkiem Zarządu Komisji Fotograficznej PTK, która powstała w 1908 r. W pierwszym roku sprecyzowano obszar działania Komisji tworząc regulamin i sposób jej działania oraz sposób postępowania z napływającymi - gromadzonymi materiałami. 60 fotografów amatorów i zawodowców zajmujących się fotografią krajoznawczą zgłosiło gotowość podjęcia prac na rzecz Komisji Fotograficznej. W 1910 r. M. Wisznicki jeździł z ramienia komisji do Miechowa, Pilicy i Ogrodzieńca. Skrobański towarzyszył Józefowi Czekierskiemu w badaniach dotyczących zabytków Kazimierza nad Wisłą. Jego fotografie opublikowane zostały w „Sprawozdaniach Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce” w 1913 r. W 1915 r. Kazimiera Wilczyńska ofiarowała zbiorom TOnZP dwie fotografie Skrobańskiego z 1904 r. ilustrujące domy wiejskie pod Opatowem i w Łagowie. Jest autorem znanej fotografii pilickiej bożnicy. Z.Gloger w „Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa” podaje:
Do bardzo starych należy bóżnica w Pilicy miasteczku dawnego województwa Krakowskiego. Ale jest tylko starożytną główna jej nawa z czołem budynku, którą tu z fotografii p. Z. Skrobańskiego, (towarzysza mojej podróży). Z.Gloger odwiedził Pilicę podczas wycieczki po kraju w r.1904 o czym wspomina w liście do Tymoteusza Łuniewskiego: […] Byłem w tych czasach ciągle w drodze. Odwiedziłem Wilno, strony grodzieńskie a potem rzemiennym dyszlem z Ostrowca przez Opatów, Szumsk, Łagów, Raków, Szydłów, Stopnicę, Zborów, Solec, Korczyn, Rogów, Wiślicę, Szkalbmierz, Miechów, Pilicę, Ogrodzieniec do Zawiercia i Warszawy. Wycieczkę z Ostrowca do Zawiercia zygzakiem mil 48 zrobiłem końmi samych znajomych i życzliwych ludzi, w towarzystwie 2-ch studentów (jeden prześlicznie fotografował, drugi, Szyszko z wydziału budowniczego Akademii Petersburskiej znakomicie wszystko odrysował).
Synagoga w Pilicy.Fot. Z.F.Skrobańskiego
Kazimierz Stefański
(1870–1943). Był badaczem dziejów ziemi kaliskiej, opublikował wiele książek i artykułów dotyczących historii Kalisza. Zgromadził dużą kolekcję monet, polskich filigranów, druków kaliskich oraz bogaty księgozbiór z zakresu historii, literatury i księgoznawstwa. Od 1925r. Był pracownikiem Muzeum Narodowego w Warszawie. Członek PTK i Towarzystwa Miłośników Historii, przewodniczący Komisji Numizmatycznej. Był delegatem i korespondentem Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, zastępcą członka zarządu, i skarbnikiem. W ramach pracy w Towarzystwie uczestniczył w wycieczkach inwentaryzacyjnych, w czasie których wykonywał fotografie dokumentacyjne zabytków. W 1912r. przebywał w Pilicy. Ofiarował do zbioru rycin Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości blisko 150 własnych i 250 cudzych zdjęć oraz około 130 negatywów szklanych, w tym część stereoskopowych.
Fotografia stereoskopowa pilickiego kościółka św.Piotra wykonana przez K.Stefańskiego w 1912r.
Teofil Wiśniowski
ur. 1869 w Kołomyi. Pochodził z patriotycznej rodziny, z zubożałej szlachty polskiej. Uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie w Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. W 1900 przeniósł się do Warszawy. Nauczał w w Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej oraz w Szkole Wawelberga i Rotwanda. Podczas I wojny światowej jako poddany austriacki został ewakuowany do Moskwy, gdzie pracował w Komitecie Polskim w dziale rejestracji zabytków wywiezionych z Polski i znajdujących się w Rosji, oraz w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny. W 1918 powołany przez Ministra Sztuki i Kultury na pierwszego konserwatora zabytków na m. st. Warszawę i okolicę. Stanowisko to piastował do 1930. Projektant wielu budynków w Warszawie w okresie przed i po I wojnie światowej. Członek TMF, PTK, Towarzystwa Szkoły Ludowej, „Sokoła” i innych organizacji w Warszawie, Lwowie i Krakowie. Od 1901 członek Towarzystywa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Później czlonek honorowy tego towarzystwa. Był kierownikiem robót restauracyjnych prowadzonych przez Towarzystwo, autorem referatów. Przed 1915 r. przebywał w Pilicy. Przekazał do zbioru rycin ponad 50 własnych fotografii i kilkanaście negatywów szklanych. Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Bronisława Semkowicz. W 1919 poślubił Aleksandrę Jeżewską, z którą miał syna Janusza Wiśniowskiego (1920–1994), doktora Politechniki Warszawskiej. Zm. 3 lutego 1936 w Warszawie. Pochowany został w Warszawie na Cmentarzu Powązkowskim
Fot. Pilicy autorstwa T.Wiśniowskiego
Jarosław Wojciechowski
Urodził się 30.07.1874. Był synem Konstantego Wojciechowskiego. W 1893 ukończył V Gimnazjum w Warszawie a w 1899 Instytut Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. W latach 1911- 23 był architektem diecezji kujawsko-kaliskiej. Był profesorem konserwacji zabytków na Politechnice Warszawskiej. Członek TMF i Koła Architektów oraz jeden z najaktywniejszych członków warszawskiego Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości i kierownik pracowni inwentaryzacyjnej tego towarzystwa. Przed wybuchem I wojny światowej uczestniczył w objazdach inwentaryzacyjnych Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, z których zachowało się wiele sporządzonych przez niego opisów zabytków, planów, szkiców i zdjęć. przed 1915 r. przebywał w Pilicy. Bardzo często planował i prowadził prace architektoniczo-konserwatorskie, nad którymi pieczę sprawowało Towarzystwo. Był autorem ważnych publikacji poświęconych teorii oraz praktyce ochrony zabytków i przypuszczalnie współautorem dekretu i ustawy o ochronie zabytków z 1918 i 1928 r. –Zmarł w 1942r. Był kolekcjonerem i fotografem amatorem zajmującym się fotografią architektury. Do zbioru rycin Towarzystywo Opieki nad Zabytkami Przeszłości przekazał kolekcję blisko 500 fotografii, z czego ok. 175 własnego autorstwa oraz prawie 350 negatywów szklanych wykonanych podczas wycieczek inwentaryzacyjnych.
Fotografia J.Wojciechowskiego przedstawiająca drzwi do kościółka św.Piotra.
Podczas swoich podróży po Polsce odwiedzili Pilicę wybitni krajoznawcy i etnografowie:
Towarzyszyli im fotografowie o nieustalonych nazwiskach:
Byłem w tych czasach ciągle w drodze... z Ostrowca przez Opatów, Szumsk, Łagów, Raków, Szydłów, Stopnicę, Zborów, Solec, Korczyn, Rogów, Wiślicę, Szkalbmierz, Miechów, Pilicę, Ogrodzieniec do Zawiercia i Warszawy. Wycieczkę z Ostrowca do Zawiercia zygzakiem mil 48 zrobiłem końmi samych znajomych i życzliwych ludzi, w towarzystwie 2-ch studentów (jeden prześlicznie fotografował, drugi, Szyszko z wydziału budowniczego Akademii Petersburskiej znakomicie wszystko odrysował). Wogóle plony do budownictwa drewnianego zebrałem obfite.[Z.Gloger]
W latach powojennych nie zabrako głośnego nazwiska wśród fotografów odwiedzających Pilicę:
Adam Bujak to światowej sławy artysta fotografik. Urodził się w Krakowie w 1942 r. Jest autorem ponad stu albumów fotograficznych oraz wielu plakatów i kalendarzy. Mistrz malowania światłem i tworzenia nastrojowej, mistycznej fotografii. Jego fotografie wystawiane były w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Etnografii i Folkloru w Tel Awiwie, Istman House w Rochester w Nowym Jorku, a także wielu innych muzach i galeriach. Stała wystawa jego twórczości znajduje się w Domu Narodzin Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach oraz Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie. Laureat ponad sześćdziesięciu prestiżowych nagród krajowych i zagranicznych, m.in. Civitas Christiana oraz nagrody Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia „Totus 2003” przyznanej w 25-lecie pontyfikatu Jana Pawła II. Odznaczony został Orderem Wielkim św. Zygmunta oraz Orderem św. Marii Magdaleny. W 2005 został uhonorowany Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Od 1965 jest członkiem Arcybractwa Męki Pańskiej w Krakowie. Od 1967 związany jest ze Związkiem Polskich Artystów Fotografików. Od 1996 roku nieprzerwanie współpracuje z krakowskim wydawnictwem Biały Kruk. Od 1970 należy do Royal Photographic Society w Londynie. Jest członkiem Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej w Szwajcarii. Od 2009 należy do Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Od lat 60. aż do końca pontyfikatu fotografował Karola Wojtyłę. Współpracował z „Tygodnikiem Powszechnym” oraz Telewizją Kraków. W jego dorobku znalazł się między innymi wydany w 1979 roku album „Orle gniazda”, z którego pochodzą pokazane poniżej fotografie pilickich zabytków.
Edward Dietrich
W 1895 roku w Pilicy sezonową filię otwartego w tym samym roku częstochowskiego zakładu, otworzył Edward Dietrich. Rozpoczynał fotografowanie w Zgierzu w latach sześćdziesiątych, następnie założył zakład fotograficzny w Łodzi przy ul. Dzielnej 13 (dziś Narutowicza)32. W Częstochowie zakład mieścił się w Alei NMP w domu pod numerem 18. Zakład fotograficzny E. Dietricha działał w Częstochowie do 1907 roku.
Adam Badzian
Od ok.1907 do ok. 1913 roku prowadził zakład fotograficzny w Kielcach (ul. Duża - Hotel Europejski), który kupił od Stanisława Rachalewskiego. 1 marca 1912 roku w Warszawie została otwarta wystawa fotograficzna „Krajobraz polski” zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Inicjatorem przedsięwzięcia była Komisja Fotograficzna PTK działająca od 1908 roku. Było to najwyższej klasy osiągnięcie Towarzystwa zarówno pod względem merytorycznym jak i artystycznym. Wykorzystano Bogate zbiory fotograficzne Centralnego Muzeum Krajoznawczego oraz gromadzone materyały krajoznawcze licznych oddziałów prowincyonalnych Towarzystwa, wreszcie kolekcje prywatne członków Tow. Krajoznawczego.Na wystawie tej Adam Badzian, który wystawił kilkadziesiąt fotografii m.in. Zamek Smoleń od strony południowej, został nagrodzony dyplomem. Jest autorem fotografii pilickiego pałacu zamieszczonej w czasopiśmie „Ziemia”.
Jan Niekrasz
W sierpniu 1911 r., jako członek Zarządu Komisji, odbył wyprawę fotograficzną na Grzbiet Krakowsko - Wieluński. Do zbioru rycin Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości przekazał fotografię ukazującą kościół św. Jakuba Apostoła w Gieble w trakcie prac konserwatorskich prowadzonych pod egidą Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W 1912r. na wystawie „Krajobraz polski, zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, wystawił fotografię Staw w Wierbce, pod Pilicą.Na wystawie tej został wyróżniony Dyplomem Uznania. W 1912 r. odbył wyprawę fotograficzną na Kujawy i do Połągi. Publikował w czasopiśmie „Ziemia”. Zmarł w 1940 r.
Feliks Liszewski
Urodził się w 1876. Kształcił się pod okiem Wojciecha Gersona. Był malarzem i fotografem amatorem, sekretarzem zarządu Komisji Fotograficznej PTK. Jest autor zdjęć zabytków Warszawy oraz Piotrkowa, Przedborza i okolic. W 1912 r., na wystawie PTK „Krajobraz Polski”, wystawił m.in. dwie fotografie zatytułowane Grupa skalna pod Smoleniemorazkolejną:Skała „Zegar" z grotami, pod Smoleniem. W 1913 r. był kierownikiem zbiorów fotograficznych PTK, które do zbioru rycin nabyło w 1915 r. dwie jego fotografie Bąkowej Góry i jedną Przedborza.
Był jednym z pierwszych fotografów w Zawierciu. Zdjęcia robił już około 1890 roku. Oficjalnie jego zakład fotograficzny został zarejestrowany w 1898 roku w jego domu przy ul. Siewierskiej 34 Po roku 1920 przeniósł firmę na ul. 3 Maja la (wejście od obecnej ul. Powstańców Śl.). Podawany jest również inny adres: 3 Maja 21 (drugi zakład?). Zasłynął pocztówkami, które prawdopodobnie sam drukował. Fotografował nie tylko Zawiercie, ale również okoliczne miejscowości,m.in. Sławniów, Wierbkę, i Pilicę. Wykonał wiele zdjęć jurajskich zamków, zwłaszcza Smolenia i Ogrodzieńca oraz ostańców. Rok 1904, to początek pierwszych jego pocztówek oraz zdjęć pocztówkowych. Na Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie w 1909 roku, miał swoje stoisko, na którym prezentował „fotografie własne". Ostatnie wydane pocztówki pochodzą z roku 1914. W 1920 roku wydał album „Wiosna 1915 w Królestwie Polskim" zawierający 19 dokumentalnych fotografii z Zawiercia i okolic, na których utrwalił biedę w okresie Wielkiej Wojny.
Widok Sławniowa
Szymon Zajczyk
(1900-1944?). Pochodził ze środowiska ortodoksyjnego. Studiował na UW. Historyk sztuki, dr historii sztuki. Ze względu na żydowskie pochodzenie, nie otrzymał nigdy żadnego stanowiska naukowego, choć uchodził za najwybitniejszego w kraju znawcę architektury i rzeźby żydowskiej. Autor licznych prac o zabytkach kultury Żydów polskich. Wykładał dorywczo w instytucjach żydowskich (np. na Uniwersytecie Krajoznawczym w Warszawie, założonym przez Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze). Współpracował z Zakładem Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej oraz z Biurem Inwentaryzacji Zabytków, m.in. jako twórca dokumentacji fotograficznej. Wykonał m.in. fotografie pilickiej synagogi. W czasie okupacji przebywał w getcie warszawskim. Potem ukrywał się po aryjskiej stronie. Został aresztowany i zamordowany.
Mikołaj Wisznicki
Syn Władysława Wisznickiego herbu Ramułt i Pelagii ze Świętorzeckich. W 1896 roku ukończył Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Świętego Włodzimierza w Kijowie otrzymując dyplom przyrodnika–geografa. Po studiach odbył służbę wojskową w rosyjskiej szkole chorążych kawalerii, służył w26 pułku dragonów w Białej Cerkwi a w czasie wojny rosyjsko-japońskiej otrzymał przydział do 48 Pułku Ułanów Odeskich jednak udziału w walkach nie wziął. Pracował jako pomocnik dyrektora, później jako wicedyrektor w rafinerii cukru. Następnie wyjechał do Warszawy gdzie od 1906 r. był wykładowcą geografii i biologii w Gimnazjum im. Stanisława Staszica oraz w Szkole Średniej Ogólnokształcącej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych. O Zyskał popularność jako ilustrator i karykaturzysta. Współpracował z pismem satyrycznym „Mucha” (drukowanym na papierze z firmy C.A.Moes w Wierbce). Włączył się w organizację powstającego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Był przewodniczącym Komisji Fotograficznej, skarbnikiem, wiceprezesem Towarzystwa oraz członkiem Rady Krajoznawczej. W roku 1907 wykonał projekt odznaki organizacyjnej Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Współpracował z pismem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego „Ziemia” (również wydawanym na papierze z Wierbki) będąc autorem oprawy graficznej tego wydawnictwa, „Pamiętnikiem Fizjograficznym” i „Orlim Lotem”. Jest uważany za jednego z prekursorów fotografii krajoznawczej. Swoje zdjęcia krajoznawcze wykonane podczas wycieczek przekazał do zbiorów PTK. Autor kilku serii pocztówek PTK, a także popularnego podręcznika „Fotografia i rysunek na wycieczce". W 1910 r. "...Członkowie Komisji przedsiębrali szereg specjalnych wypraw i wycieczek w celu porobienia zdjęć z danej okolicy, lub danego zakresu. Więc p. M. Wisznicki jeździł do Miechowa, Pilicy, Ogrodzieńca...”. Z tego okresu pochodzą fotografie Ruiny zamku w Smoleniu, wystawionaw 1912 r., na wystawie PTK „Krajobraz Polski”,orazOgólny widok zamku w Pilicy, które trafiły do zbiorów P. T. K. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. PodStanisławowem został ciężko ranny. Dotarł do Bobrujska, gdzie w listopadzie 1917 roku wstąpił dopolskiego I Korpusu gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. Został wykładowcą geografii w I Polskiej Szkole Artylerii. W listopadzie 1918 roku zgłosił się do tworzącego się Wojska Polskiego. Otrzymał przydział do Ministerstwa Spraw Wojskowych. Był głównym referentem Komisji Ubiorczej, której zadaniem było opracowanie wzorów umundurowania dla armii polskiej. W 1919 roku został przydzielony był do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. W czasie wojny polsko–rosyjskiej służył w sztabach VII i VIII Brygady Jazdy. Uczestniczył w wielu bitwach i starciach zbrojnych. Dwukrotnie został odznaczony został Krzyżem Walecznych a za męstwo w bitwie pod Klewaniem (17 września 1920 roku) otrzymał Krzyż Virtuti Militari. Po zakończeniu działań wojennych został zastępcą dyrektora tworzonego wówczas Muzeum Wojska Polskiego. Od 1924 r. pełnił funcję komendanta Korpusu Kadetów Nr 2 w Modlinie. 31 marca 1926 roku został przeniesiony w stan spoczynku. W 1927 roku otrzymał godność Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego a w 1928 roku został tytularnym generałem brygady Wojska Polskiego. Poświęcił się malarstwu. Tworzył w technice olejnej znacznych rozmiarów obrazy o tematyce batalistycznej. Jego obrazy były wystawiane w „Zachęcie”. Malował również ilustracje do książek dla dzieci. Po wybuchu II wojny światowej przez Bukareszt i Turcjędotarł do Tel Avivu. Nawiązał współpracę z Czerwonym Krzyżem. Został członkiem Rady Komitetu dla Uchodźców. W 1942 roku, licząc ponad siedemdziesiąt lat, otrzymał przydział do macierzystego 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, który, już jako jednostka zmechanizowana,działał w Armii Polskiej na Wschodzie dowodzonej przez gen. dyw. Władysława Andersa. Po wojnie trafił do Wielkiej Brytanii. Pisywał do prasy emigracyjnej m.in. do ”Orła Białego” i „Dziennika Żołnierza”. Redagował również biuletyn „Krechowiak” i pisał swoje wspomnienia. Malował obrazy olejne i akwarele. Zmarł 22 czerwca 1954 roku Pochowany został na cmentarzu Elmersen.
Jan Jaroszyński
Urodził się w1876 r. Artysta fotografik, popularyzator fotografii i działacz ruchu fotograficznego. Od 1907 r., był członkiem Towarzystwa Miłośników Fotografii w Warszawie. Specjalizował się w fotografii krajobrazowej gór. Jego prace zaginęły podczas powstania warszawskiego. Zmarł w 1956.
Urodził się 3 października 1887 w Wiskitkach. Był synem biskupa ewangelickiego Juliusza Bursche i Amalii Heleny Krusche z pabianickiego rodu przemysłowców działających w przemyśle włókienniczym. Juliusz (1862-1942) był wieloletnim proboszcz parafii Św. Trójcy w Warszawie, w 1904 r. został mianowany generalnym superintendentem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, a następnie biskupem tego Kościoła. W 1936 r. wydał manifest do ewangelików polskich potępiający ideologię hitlerowską. Stefan Bursche studiował w Grazu w Austrii i w Darmstadt w Niemczech. W czerwcu 1919 roku, jako inżynier -mechanik, rozpoczął pracę w Towarzystwie Akcyjnym „Józef John” w Łodzi, działającym w branży metalowej. Kolejnym jego pracodawcą było Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych Ludwika Geyera. W latach 1926–1929 był naczelnikiem XII Oddziału Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej -zakładowego oddziału straży pożarnej w fabryce. Był członkiem zarządu oddziału łódzkiego PCK oraz ławnikiem Sądu Okręgowego w Łodzi. W roku 1929 przeniósł się do Pabianic, gdzie objął stanowisko członka dyrekcji w fabryce Krusche i Ender, działającej w przemyśle bawełnianym. Od 8 stycznia 1934 roku był członkiem Rady Szpitalnej w Pabianicach. Hitlerowcy nie darowali rodzinie przeciwstawienia się germanizacyjnym dążeniom kościołów ewangelickich w zaborze pruskim. Na ich aktach Himmler napisał: „Tę rodzinę trzeba wytępić”. 9 września 1939 roku Stefan Bursche został aresztowany i zwolniony. W pierwszych dniach października 1939 r. gestapo aresztowało w Lublinie ks. biskupa Juliusza, który około 20 lutego 1942 r. zmarł w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen-Oranienburg. Dokładna data jego śmierci nie jest znana. Aresztowano również braci biskupa -ks. Edmunda prof. Uniwersytetu Warszwskiego (+1940), Alfreda -adwokata (+1942) i Teodora – architekta, który przeżył okupację. Podczas powstania warszawskiego, w egzekucji, zginął, zięć biskupa -Herman Wegener. 9 stycznia 1940 roku Stefan Bursche został ponownie aresztowany, a następnie rozstrzelany 17 lutego w lasach lućmierskich. Miejsce jego pochówku nie jest znane. Ożenił się z Zofią Kopczyńską z Łodzi. Był ojcem dwóch córek: Marii i Jadwigi. Siostra Stefana -Helena (1886-1975) była dyrektorką żeńskiego gimnazjum im. Królewny Anny Wazówny w Warszawie. Młodsza siostra, Maria (1889-1974), była wychowawczynią w gimnazjum im. Królewny Anny Wazówny. Trzecia z siostr - Julia (1893-1965) była żoną inżyniera Herman Wegenera, dyrektora elektrowni tramwajowej na Woli w Warszawie. Najmłodsza siostra -Nela (1896-1980), była profesjonalna stenografką. Ks. biskup Bursche lubił turystykę. Od 1903 r. rodzina była właścicielem willi „Zacisze” w Wiśle. Juliusz Bursche w 1910 r. wszedł w skład pierwszego zarządu Polskiego Towarzystwa Turystycznego „Beskid” z siedzibą w Cieszynie. Kilkakrotnie był w Tatrach. Zainteresowanie turystyką przekazał swoim dzieciom. Córki jeździły corocznie na wycieczki do stolic europejskich i po ich zakończeniu przyjeżdżały do Wisły na krótki odpoczynek, podczas którego zdawały relacje z podróży. Stefan kochał góry, był członkiem Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Marzył o wejściu na Matterhorn. W 1914 roku był w Pilicy. Z pobytu tego zachowało się kilka fotografii. Na jednej z nich widać wnętrze pałacu Kazimierza Arkuszewskiego. Sądzę, że panowie znaleźli wspólne tematy, a być może wizyta nie była przypadkowa, bo Kazimierz Arkuszewski przez wiele lat prowadził interesy w Łodzi, w branży technicznej i dopiero w 1908 r. od Pelagii z Dziewulskich, wdowy po Zdzisławie Puchale, nabył dobra pilickie. Działał w organizacjach turystycznych i życzliwie traktował przybywających do Pilicy wędrowców: […] 15 i 16 maja r. b. [1910] odbyła się wycieczka z Warszawy do źródeł Warty i Pilicy [...] W ruinach wspaniałego zamku Ogrodzienieckiego historyę jego opowiedział p. Al. Janowski, poczem udano się do Pilicy. Na zamku pilickim udzielili serdecznej gościnności wycieczce właściciele dóbr pilickich pp. Kazimierzowstwo Arkuszewscy. Kolacya, nocleg i śniadanie dla 80 osób było przygotowane z taką serdeczną gościnnością, że wprawiły w zachwyt uczestników wycieczki i szczere w nich wzbudziły uznanie dla niezwykłej uprzejmości gospodarstwa. W poniedziałek rano zwiedzano źródła Pilicy, ruiny zamku w Smoleniu, poczem, pożegnawszy uprzejmych gospodarzy, udano się do Kromołowa do źródeł Warty […]
Niezwykle ciekawe fotografie, wykonane w Pilicy otrzymałem od prawnuka Stefana Bursze, p. Stefana Gardawskiego. Wykonano je 1 czerwca 1914 r.
