Apteka

Najstarsza zachowana wzmianka o pilickiej aptece  pochodzi z roku 1826. Aptekarzem był wówczas Wojciech Kupczyński   urodzony ok. 1775 r. Około 1833 roku właścicielem jedynej wówczas apteki w Pilicy stał się Florian Czaplic. Pochodził ze starego litewskiego rodu Czapliców herbu Kierdeja. Urodził się w roku 1802 w Strodźcu w obwodzie Wieluńskim [Obecnie Strojec koło Praszki]. Był synem Tomasza i Elżbiety Rydzewskiej, wnukiem Tomasza, dziedzica Chmieliszcza, potomkiem Celestyna Czaplica podkomorzego łuckiego, marszałka obradującego w roku 1766 Sejmu I Rzeczypospolitej zwanego Sejmem Czaplica.  Jego ojciec był właścicielem apteki w Chełmie gdzie na cmentarzu zachował się nagrobek jego stryja Sebastiana Czaplica. Florian ukończył szkołę w Lublinie. 23 września 1823 rozpoczął studia na wydziale farmacji Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył 25 listopada 1826 uzyskując tytuł mgr farmacji. W roku 1829 był prowizorem aptecznym w woj. krakowskim. W latach 1829-1833 był właścicielem apteki w Janowie Lubelskim. W tym okresie był związany z grupą płk. Józefa Zaliwskiego, który po upadku powstania listopadowego, w roku 1833 zaczął organizować małe oddziały i usiłował wzniecić nowe walki na terenie Królestwa Polskiego licząc na to,że staną się one zarzewiem nowego powstania. Próby te nie powiodły się. Nastąpiły aresztowania w Królestwie i Galicji a wiele osób przypłaciło zryw śmiercią lub katorgą. Zaliwski został aresztowany, skazany na karę śmierci, którą zamieniono mu na 20 lat więzienia w twierdzy Kufstein. Florian Czaplic uniknął tragicznego losu, ukończył studia uzyskał tytuł magistra farmacji. Od 1833  prowadził aptekę w Pilicy. Nowy właściciel apteki przyjechał tutaj z żoną Zuzanną, z którą ożenił się przed rokiem 1834. Małżonka była córką Antoniego Daszkiewicza z litewskiego rodu herbu Korybut, który był wylegitymowany w Cesarstwie Rosyjskim w 1835 r. i zapisany do ksiąg szlachty guberni grodzieńskiej. Jej dziadek Michał był prezesem sądu głównego grodzieńskiego. Zuzanna urodziła się prawdopodobnie w 1816 roku co wynika z pilickich akt parafialnych,w których znajduje się zapis z roku 1857 stwierdzający,że w cztery miesiące po śmierci męża „lat 41 mającą" urodziła córkę Annę. Z tego związku rodzili się kolejno:

• Józefa Elżbieta Teofila - ur. w dn. 20.IX.1835 r. w Pilicy.

• Eufemia Florentyna - ur.14 września 1837 w Pilicy.

• Gabriela Zuzanna ur. 17 marca 1839 w Pilicy.

• Marianna Paulina ur. w Pilicy w roku 1840.

• Jadwiga ur.1844 w Woli Studzińskiej w guberni lubelskiej.

• Elżbieta Franciszka 9.10.1851 w Pilicy. Zmarła14 listopada 1861 r.

• Adam Tadeusz ur. 28.X.1854 w Pilicy.

• Anna ur. 14 sierpnia 1857 w Pilicy.

W roku 1842 i 1843 Florian Czaplic udowodnił pochodzenie swoje szlacheckie w Królestwie. Przed rokiem 1850 uczniem aptekarskim u Floriana Czaplica był Karol August Kłossowski, później właściciel apteki w Zamościu. W Pilicy Czaplic prowadził działalność patriotyczną a pilicka apteka pilicka stała się ośrodkiem propagowania haseł walki narodowo-wyzwoleńczej i oświaty. W działaniach patriotycznych wspomagała go żona, która jeździła do Krakowa po polskie książki i po patriotyczne wydawnictwa. Wyjazdy do Warszawy w sprawach zaopatrzenia apteki stawały się okazjami do nawiązania i utrzymania kontaktów z konspiracją warszawską. Florian Czaplic po krótkiej chorobie, zmarł 26 kwietniu 1857 roku w wieku 55 lat i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Pilicy. Po śmierci Floriana Zuzanna kontynuowała działania konspiracyjne w czym wspomagały ja córki. Przed 27 kwietnia 1857 roku pracę w aptece Czapliców podjął Konstanty Wrotnowski, który jako prowizor farmacyi jest świadkiem na spisanym w Pilicy w tym dniu akcie zgonu Floriana Czaplica. Jako podaptekarz lat 26 mający ... w Pilicy zamieszkały ...figuruje jako świadek w spisanym w dniu 29 stycznia 1858 r. akcie urodzenia Anny, córki Floriana i Zuzanny Czapliców. W dniu 5 sierpnia 1858 r. Konstanty Wrotnowski wziął ślub z najstarszą córką Czapliców - Józefą Elżbietą Teofilą. Młodzi małżonkowie zamieszkują w Pilicy. Wkrótce rodzą się tutaj ich dzieci  Michalina Zuzanna Julia i Florian Jan Wincenty. Od roku 1859 Wrotnowski prowadził aptekę w Działoszycach a w roku 1860 małżonkowie przenoszą się tam na stałe. 14 listopada 1861 r. zmarła córka Zuzanny Elżbieta. Prowadzenie apteki ułatwiało Zuzannie Czaplicowej działania na terenie Królestwa Polskiego i poza jego granicami. Jednym z działań, w które się zaangażowała było organizowanie szpitali polowych. Wiązało się to z gromadzeniem leków, środków opatrunkowych oraz bielizny i odzieży dla przyszłych powstańców. Czaplicowa nawiązała kontakty z zamieszkałym w Zagórzu Jackiem Siemieńskim, przyszłym komisarzem powstańczym na województwokrakowskie oraz z jego kuzynką Wandą Malczewską.Dwór w Zagórzu stał się punktem kontaktowym.W związku z licznymi podróżami zlecono Zuzannie Czaplicowej wyszukiwanie na terenie Zagłębia miejsc na kryjówki,w których miała być przechowywana broń. Utrzymywała kontakty z kupcem Maciejewskim z Katowic, który zaangażowany by w zakupy broni dla powstańców. Jego sklep tytoniowy w Katowicach stanowił punkt, do którego dostarczała nielegalna literaturę polityczną. Drugim kupcem zajmującym się dostarczaniem broni i amunicji dla powstańców był Mandowski z Raciborza. Zuzanna często wyjeżdżała do Wrocławia, Katowic i Mysłowic.Kontaktowanie się z działaczem polonijnym na Śląsku, Mirowskim, który miał za zadanie zakupioną broń przemycać ze Śląska do Zagłębia. Z polecenia Siemieńskiego jeździła do Warszawy gdzie kontaktowała się z Komitetem Centralnym. Jeździła też do Krakowa, skąd przemycała do Królestwa książki o treści patriotycznej. W działalności oświatowej pomagał jej Skiba, syn sołtysa z Brynowa. Zbyt częste przechodzenie kurierów przez kontrolowane przez zaborców punkty graniczne szybko mogło wzbudzić podejrzenia więc niejednokrotnie wyprawy poza granice Królestwa prowadziły drogą nielegalną. Po wybuchu powstania Zuzanna Czaplicowa, wraz z młodym krakowskim farmaceutą Adolfem Suchorzewskim i medykiem Józefem Orłowskim, dostarczała leki, materiały opatrunkowe i bieliznę szpitalną dla oddziału Apolinarego Kurowskiego w Ojcowie i dla powstańczego lazaretu na zamku w Pieskowej Skale. Suchorzewski wstąpił potem do oddziału Kurowskiego i poległ pod Miechowem. Pewnego wieczoru, kiedy Czaplicowa przyjmowała powstańców, którzy przybyli z Pieskowej Skały po medykamenty pojawił się patrol kozacki. Zaskoczeni powstańcy ostrzelali żołnierzy z dubeltówek. Rosjanie bez strat odjechali z miasteczka. Nazajutrz wpadła do Pilicy grupa kozaków w towarzystwie żandarmów. Otoczyli dom Czaplicowej a dowodzący ekspedycją oficer rozpoczął przesłuchiwanie zarzucając właścicielce apteki kontakty z powstańcami. Zuzannie udało się przekonać oficera i żandarmów, że strzały oddali rabusie, którzy napadli na aptekę i zostali przepędzeni przez nadjeżdżających kozaków. Dodatkowym argumentem w rozmowie było kilkadziesiąt rubli oraz posiłek i nalewki, którymi gospodyni ugościła dowódcę ekspedycji. Apteka musiała znaleźć się jednak znaleźć pod okiem miejscowych szpicli co z czasem stało się przyczyną dramatycznych wydarzeń. W październikową noc 1863 r. oddział żandarmów zjawił się u Czaplicowej. Oznajmiono jej, że jest aresztowana wraz z dziećmi, a całe jej mienie zostaje skonfiskowane. Wraz z matka aresztowane zostały Florentyna, Gabriela, Maria, Jadwiga i Anna. Ocalała Elżbieta Wrotnowska mieszkająca już w tym czasie w Działoszycach oraz syn Adam, który najwyraźniej tej nocy musiał być nieobecny w Pilicy. Zuzannę Czaplicową wraz z córkami trzymano początkowo w Olkuszu. W lipcu 1863 roku został stracony przez powstańców burmistrz Pilicy Ludwik Dowbor, którego zona była matka chrzestna Adama Czaplica. Nieznana jest rola jaka odegrała, lub jaką przypisano w tej sprawie Zuzannie Czaplicowej. Decyzją Wojennego Naczelnika Obwodu Olkuskiego za to, że:

...informowała rewolucyjną partię i bardzo wspomagała w powieszeniu burmistrza Pilicy Dowbora

została przez więzienia częstochowskie i piotrkowskie wysłana do warszawskiej Cytadeli z wyrokiem zesłania w głąb Rosji. Komendant Warszawskiej Aleksandryjskiej Cytadeli potwierdził wniosek Naczelnika z Olkusza i kiedy dnia 28 lutego 1864 r. z Warszawy wyruszyła "na żitielstwo w Rossiju" dwudziesta trzecia partia więźniów politycznych wśród nich były:

- Zuzanna Helena Czaplicowa, z Daszkiewiczów, lat 49, ze szlachty

- Eufemia Florentyna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 27

- Gabriela Zuzanna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 25,

- Maria, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 23

- Jadwiga, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 21

- Anna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 7 .

W trakcie wędrówki Zuzanna Czaplicowa zapadła na ciężką chorobę nerwową, a potem na tyfus głodowy. Umieszczono ją wraz z dziećmi w więzieniu etapowym w Niżnym Nowogrodzie gdzie zmarła 8 czerwca 1864 roku. Jej córki pod opieką Pelagii ze Zgliczyńskich Dąbrowskiej oraz jej ciotek Walerii i Ignacji Pawłowskich, zostały skierowane na osiedlenie do Ardatowa nad rzeką Ałatyr. Zaopiekował się nimi wuj, któremu z czasem udało się odesłać je do kraju.  Nie ma informacji o dalszych losach Gabrieli. Zachował się akt przysięgi złożonej w dniu 18.03.1863 r. w Kancelarii Magistratu przez Stanisława Pasierbińskiego w obecności lekarza miasta Pilicy. Złożenie takiej przysięgi wymagane było przy obejmowaniu zarządu apteki w Pilicy.

Stanisław Pasierbiński urodził się w 1837 r. Szczekocinach jako syn Szymona i Małgorzaty. Ojciec był właścicielem warsztatu tkackiego a w młodości służył w Legionach Dąbrowskiego. W latach 1847 - 1853 Stanisław był uczniem Szkoły Wyższej Realnej w Kielcach. W latach 1853 - 1856 był uczniem farmacji w aptece w Szczekocinach, a następnie, w okresie 1856 - 1858 r. , podaptekarzem (pomocnikiem) we Włocławku. Dyplom pomocnika wydała w dniu 7 (19) sierpnia 1856 r. Rada Lekarska Królestwa Polskiego 7 (19) sierpnia 1856. Dyplom prowizora farmacji (odpowiednik magistra farmacji) uzyskał w dniu 9 listopada 1861 r. na Cesarsko - Królewskiej Akademii Medyko - Chirurgicznej w Warszawie. S. Pasierbiński przez pewien czas pracował w aptece w Warszawie. Po wywiezieniu rodziny Czapliców na Syberię Pasierbiński zarządzał apteką w Pilicy do 1867 r. kiedy uzyskał zezwolenie na prowadzenie apteki w Siewierzu wydane przez Wydział Lekarski Urzędu Gubernialnego w Piotrkowie. W 1875 założył pierwszą aptekę w Zawierciu bedącą filią apteki w Siewierzu. W roku 1878 przeprowadził się na stałe do Zawiercia, które przeobraziło się w przemysłowe miasto dajace nieoporównywalnie wieksze możliwości rozwoju działaności. Z zamiłowania był astronomem. Stanisław Pasierbiński w dniu 14 lipca 1897 roku zmarł w Zawierciu na atak serca. Pochowany został na cmentarzu w Kromołowie. W 1897r. w „Wiadomościach Farmaceutycznych” ukazało się wspomnienie pośmiertne.

W roku 1868 jako prowadzący aptekę Czaplica wymieniany jest w rosyjskich dokumentach Wrotnowski [!] a w latach 1869-1870  Bratasiewicz. Jadwiga z Czapliców w 1871r. zawarła w Pilicy związek małżeński z Feliksem Janczurowiczem z Nowego Brzeska, synem Franciszka i Antoniny z Pękalskich. Jest on wymieniany w rosyjskich dokumentach  jako prowadzący aptekę Czaplica w latach 1872-1877. W aktach urodzenia dzieci: Floriana, Elżbiety i Stanisława Feliks Janczurowicz określony jest jako aptekarz w Pilicy zamieszkały. W 1876 r. Marianna Paulina z Czapliców zawarła związek małżeński z urodzonym w Proszowicach i zamieszkałym w Warszawie Wiktorem Łagowskim urzędnikiem warszawskiego Towarzystw Ubezpieczeń od Ognia. Jadwiga i Marianna zmarły w Pilicy i tutaj zostały pochowane w grobowcu rodzinnym. W 1881 r.  zmarła w Pilicy niezamężna Eufemia Florentyna z Czapliców. W roku 1883 pilicką aptekę prowadzi Tymiński.

Informator adresowy z roku 1899 nie wymienia apteki w Pilicy. Na początku XX wieku w Pilicy pojawił się prowizor farmacji Stanisław Gabryel Posmykiewicz. Urodził się w 1869 r. Jego żoną był urodzona 1.08.1880 Maria z Wiarkowskich. Ze związku tego w 1906 roku urodziła się córka Zofia. W 1906 roku Gabriel Posmykiewicz znalazł się w zarządzie pilickiej straży pożarnej. Zmarł 21.02.1907 r. w Pilicy i tutaj został pochowany. Księga adresowa z roku 1916 jako właścicielkę apteki wymienia wdowę po Gabrielu Marię Posmykiewicz. Maria Posmykiewiczowa wyszła za mąż za Edwarda Kwapisza. Edward Kwapisz urodził się 14 marca 1887 roku w Częstochowie w niezamożnej rodzinie małorolnej. Uczył się w miejscowym gimnazjum zarabiając korepetycjami. W roku 1905, za udział w strajku szkolnym, został wydalony bez prawa uczęszczania do wszystkich szkół średnich w kraju. W Pilicy odbył praktykę apteczną. Egzamin pomocnikowski zdał na Uniwersytecie Warszawskim. Przez dwa lata pracował jako pomocnik aptekarski w Warszawie a potem przeniósł się do Pilicy na stałe i w 1917 r objął zarząd apteki. Kierował również jej filią w Ogrodzieńcu. W 1921 roku ukończył studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W księdze adresowej na rok 1916 jako właścicielka apteki figuruje Maria Posmykiewicz. W księgach adresowych z lat 1926/27 i 1928 roku właścicielką apteki jest Maria Kwapisz a w księgach z lat 1929 i 1930 Edward Kwapisz. W roku 1938 w Pilicy funkcjonowała apteka Marii Kwapisz przy Piłsudskiego 2 [obecnie ul.Krakowska], skład apteczny Edwarda Kwapisza pod tym samym adresem i skład apteczny Feliksa Cygankiewicza przy ul. Barbary 1. Edward Kwapisz działał w częstochowskim oddziale Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego biorąc udział w jego zebraniach i pracach naukowych. Wszedł w skład pierwszej rady gminy wybranej w 1919 r. Był inicjatorem uporządkowania ulic i wyłożenia chodników płytami. 9 marca 1919 r. został naczelnikiem OSP. Funkcje tą pełnił do śmierci. W tym czasie zorganizował oddział skautów przy przy straży ogniowej. Od młodości był związany z PPS. Z jego inicjatywy stara szopa na sprzęt strażacki została zastąpiona remizą strażacką zlokalizowaną przy nowym Domu Ludowym. Za jego rządów pilicka straż została zmotoryzowana. O roku 1923 pełnił funkcję prezesa kółka teatralnego. 5 marca 1926 ze Stanisławem Drążkiewiczem założyli pilicki oddział Stowarzyszenia Kupców Polskich. 18 listopada 1928 Edward Kwapisz został naczelnikiem rejonu OSP, w skład którego wchodziły straże z Pilicy, Giebła, Ogrodzieńca i Strzegowej. W dniu 1 września 1935 roku o godzinie 13 na Rynku Pilickim odbyła się uroczystość poświęcenia samochodu Ochotniczej Straży Pożarnej w Pilicy. Jednym z ojców chrzestnych był Edward Kwapisz. Tworzącej się Spółdzielni Mleczarskiej E.Kwapisz udostępnił bezpłatnie lokal przy ul.Piłsudskiego [obecnie ul.Krakowska].Od młodości związany był z PPS. W kwietniu 1939 kandydował z pierwszego miejsca listy Obozu Zjednoczenia Narodowego. Partia głosiła hasła skupienia społeczeństwa polskiego wokół armii i marszałka Rydza-Śmigłego oraz organizowała bojkoty handlu żydowskiego. 5 września 1939 roku został aresztowany przez Niemców i rozstrzelany w parku pałacowym koło figury Matki Bożej. Wskutek tragicznych przeżyć Maria Kwapiszowa zmarła 3. stycznia1940 r. Magistrem farmacji była również córka Gabriela i Marii, Zofia [zm. w 1977r.], która wyszła za mąż mgr inż. Dariusza Łunkiewicza [ur. 19.11.1896.Zm. 15.04.1968].